شایعات در حوزه غذا و دارو «هوکس» هستند

سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت:‌ شایعات منتشره در حوزه سلامت و غذا «هوکس» و خبرهای غیرواقعی اما قابل باور هستند که آگاهانه و با نیت فریب یا مزاح از روی عمد ساخته می‌شود و سازندگان آنها افرادی با «خلاقیت سیاه» هستند.

محمد هاشمی افزود: این شایعات همواره وجود داشته است به طوری که با کوچکترین خبر نادرست، به یک باره موجی از نگرانی و دلهره در بین مردم ایجاد می شود.

وی گفت:‌ شایعه سم کشنده گوجه‌فرنگی یکی از همین دست اخباری بود که یکی دوماه گذشته سر زبان ها افتاد به دنبال آن، موارد مشابه دیگری مثل خرمای داعشی، کرم کشنده نارنگی پاکستانی، واکس سرطان‌زای میوه ها ، واردات سوسیس و کالباس حیوانات حرام گوشت، و تغییر سیاست تأسیس داروخانه های زنجیره ای، خوراک برخی رسانه ها شد و البته اخیراً، دوباره شایعات دارویی شدت گرفته است. نمونه اخیر آن، موضوع توهم زا بودن قرص “کلداکس” بود که یکی دو هفته گذشته در فضای مجازی منتشر شد.

وی گفت: حجم پیامک‌ و خبرهای محتوی آلوده بودن مواد غذایی، میوه‌ها و سبزیجات در تلفن‌های همراه، شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، لاین، تانگو و واتس‌آپ و وایبر، این روزها آن قدر افزایش یافته که اگر بنا را بر راست بودن آنها بگذاریم باید بگوییم که همه خوراکی‌های موجود در بازار آلوده‌اند و اصلاً بهتر است هیچ ماده غذایی را مصرف نکنیم .

وی با بیان اینکه در اصطلاح رسانه ای به این خبرها “هوکس” گفته می شود و زبانشناسان ریشه لغوی این کلمه را  Hocus Pocus به معنای معنای اجی مجی یا همان شعبده بازی می دانند هوکس سخنی غیر واقعی اما قابل باور است که آگاهانه و با نیت فریب یا مزاح با دیگران و از روی عمد ساخته می‌شود و در قالب تصویر، صوت و فیلم، اخبار و گزارش های جدی ارائه می‌شوند.

هاشمی افزود: سازنده این هوکس‌ها افراد یا گروه‌هایی با “خلاقیت سیاه” هستند که معمولاً به صورت موردی و با دلایلی چون سربه سر گذاشتن دیگران، یادآوری مناسبت ها، طنزنویسی انتقادی، انتقامگیری شخصی، پرونده سازی، یا به قول مدیر کل نظارت بردارو و مواد مخدرسازمان غذا و دارو دکتر پیر صالحی، ” رقابت های ناسالم تجاری” ساخته می شوند معمولاً هم قالبی جدی دارند؛ به راحتی قابل انتقال بوده و موضوعشان باب روز جامعه و انتخاب رسانه و پیامشان مناسب هستند.

سخنگوی سازمان غذا و دارو خبر «خرمای داعشی» را به عنوان شاهد مثال یک هوکس خوب مطرح کرد و اظهار داشت: تمام مشخصات مذکور در آن خبر وجود داشت. قالب آن جدی و مثل تمام خبرهایی بود که در رسانه ها منتشر می شد. ضمناً به موضوعی پرداخته بود که تقریباً همه مردم با آن آشنا بوده و درباره اش سخن می گفتند. یا موضوع “واکس سرطان‌زای میوه ها”  آن قدر ساده و قابل فهم همگانی بود که شانس بیشتری برای دهان به دهان شدن و تبدیل به شایعه ای مواج داشته باشد.

مدیر روابط عمومی سازمان غذا و دارو همچنین ادامه داد: متأسفانه، برای هوکس ها، قانون تدوین شده رسمی وجود ندارد. رسانه هایی مثل روزنامه، رادیو و تلویزیون، قوانین حقوقی مدون رسانه ها خود را دارند به این مفهوم که در آن فریب مردم، آسیب رسانی به احساسات و عواطف عمومی و مسائلی از این دست ممنوع است و انتشار مطالب دروغ علیه یک فرد وی را صاحب حق پاسخگویی در همان رسانه می کند.

وی ادامه داد: علاوه بر این، اعتبار و موقعیت هر رسانه مشخص می کند که مخاطبان آن می توانند انتظار چه نوع مطالب و با چه میزانی از صحت و سقم را داشته باشند. در  شبکه‌های اجتماعی مثل وایبر، لاین، تانگو، واتس‌آپ و وایبر، اما این گونه نیست.

وی با نام بردن از اینترنت به مثابه رسانه عظیمی که به تمام مخاطبان و کاربران اجازه تولید و نشر محتوا را می دهد و هر فرد با امکاناتی نظیر وبلاگ و هایپرلینک را قادر به خبرسازی و انتشار مطالب در مقیاسی وسیع اقدام می کند گفت: امکان ناشناس بودن در فضای مجازی نیز همان گونه که از نامش بر می آید مهیاست لذا این مسائل باعث شده است اینترنت بهترین خاستگاه انتشار هوکس ها باشد.

هاشمی افراد زودباور را بیش از هر رسانه ای به عنوان رسانه مطلوب هوکس سازان معرفی کرد و گفت: فقط افراد ساده دل هستند که با شنیدن، خواندن یا دیدن مطلبی عجیب به صرف ارائه آن در قالبی جدی و بدون توجه به جزئیات غیرعقلانی ، باورش می‌کنند و بی درنگ نیز برای دیگران بازمی گویندش.

وی افزود: با رویت درست و کامل، استعلام و جستجوی منبع خبر و خود آن به راحتی می توان هوکس ها را تشخیص داد.

وی همچنین خاطر نشان کرد: با توجه به همین راه حلهای ساده اگر هوکس “عوارض ناشی از دیکلوفناک و فلج کننده بودن آن” کامل و درست رویت می شد به وضوح مشخص می شد که موضوع، شرکتی خاص و نوع خاصی از این دارو بوده است و نه یک هشدار عمومی. یا در خصوص خرمای داعشی با صرف زمانی اندک معلوم می گردید که منبع مورد وثوقی برای استناد به آن یافت نمی شود.

سخنگوی سازمان غذا و دارو با بیان اینکه برخی افراد با این هوکس ها قصد ابراز وجود دارند و می‌خواهند خویش را در سطحی وسیع مطرح کنند تأکید کرد: به قول قدیمی ها شنونده باید عاقل باشد و از نفوذ آنها به امنیت زندگیشان جلوگیری کند مردم هم مطمئن باشند همان‌گونه که سازمان غذا و دارو درباره روغن گیاهی پالم بدون ملاحظه، منع مصرف آن را اطلاع‌رسانی کرد در صورت وجود منع مصارف، اطلاع‌رسانی لازم را انجام خواهد داد.

ضمن اینکه پایگاه خبری سازمان غذا و دارو نیز به‌صورت آنلاین، آخرین شایعات مطرح شده درباره سلامت فراورده های غذایی، آرایشی و بهداشتی، دارو، مکمل و تجهیزات پزشکی را به اطلاع عموم خواهد رساند.