باز شدن پای سیاست به دنیای IT

در سالی که گذشت عرصه ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه‌های امنیت، خلاقیت، محصولات همراه و … شاهد فراز و فرودهای فراوانی بود که مرور آنها خالی از لطف نیست.

هک شدن سونی و بهره داری سیاسی کاخ سفید

اوایل زمستان سال 1393 هک شدن سونی پیکچرز به نقطه عطفی در دنیای فناوری مبدل شد و  پای سیاست و دیپلماسی و مباحث امنیتی به طور جدی به دنیای آی تی باز شد.

سونی پیکچرز در زمان هک شدن در آستانه نمایش عمومی فیلم مصاحبه بود که موضوع آن سفر دو خبرنگار آمریکایی به کره شمالی به منظور ترور رییس جمهور کره شمالی است. اما چند روز قبل از آن، سایت ها و سرورهای سونی پیکچرز هک شده و ایمیل ها، اطلاعات شخصی، فیلم های اکران نشده و بسیاری دیگر از اطلاعات شخصی کارمندان و مشتریان و هنرمندان طرف قرارداد با سونی پیکچرز هک شده و بر روی اینترنت قرار گرفت.

به دنبال این رویداد دولت آمریکا، دولت کره شمالی را مسئول دانست و اوباما پیونگ یانگ را تهدید به مقابله به مثل کرد. نتیجه این امر مختل شدن دسترسی کل کره شمالی به اینترنت در روزهای بعد بود. با افشای جزییات بیشتری از این موضوع دخالت کره شمالی در این رویداد زیر سوال رفت و هکرهای روسی و اروپایی و همین طور برخی کارکنان ناراضی و اخراجی سونی پیکچرز در مظان اتهام قرار گرفتند. اما به هر حال کاخ سفید و رسانه های غربی به خوبی از این موضوع بهره برداری کردند.

افشاگری‌های بیشتر در مورد جاسوسی های بی شرمانه سایبری دولت آمریکا

در سال 1393 افشاگری‌های ادوارد اسنودن و رسانه‌های مختلف در مورد ابعاد تکان دهنده جاسوسی‌های سایبری و مخابراتی دولت آمریکا و متحدانش به خصوص انگلیس از کاربران اینترنت و تلفن همراه و … در سراسر جهان ادامه یافت و مشخص شد در برخی از این موارد کاربران ایرانی هدف اصلی جاسوسی ها بوده اند.

اخبار منتشر شده در این زمینه در سال جاری تا بدان حد گسترده و متنوع است که حتی اشاره به تیتر همه آنها از حوصله این گزارش خارج است. اما مروری بر برخی از مهم ترین آنها به خصوص در ارتباط با ایران خالی از لطف نیست.

بر طبق اسناد افشا شده توسط اسنودن در اوایل اسفند 1393 ، آمریکا و انگلیس از سال 2010، عملیاتی را در بیش از 85 کشور انجام داده و با هک کردن سیم کارت های تولیدی شرکت هلندی  گمالتو ، بیش از یک و نیم میلیارد کاربر جهانی تلفن همراه شامل اپراتورهای بزرگ آمریکایی و کشورهای دیگر را تحت نظارت و شنود قرار داده‌اند که در میان آنها نام اپراتور ایرانی ایرانسل هم دیده می‌شود. انتشار این خبر کماکان با حساسیت‌ ویژه‌ای از سوی نهادهای رسمی و اپراتورهای بزرگ سراسر دنیا دنبال می‌شود و مقامات اتحادیه اروپا و استرالیا تحقیقات جداگانه‌ای را در این زمینه آغاز کرده‌اند.

اما با وجود اعلام نام اپراتور ایرانی در بین خریداران سیم‌کارت‌های گمالتو و نفوذ هکر‌ها نه تنها از سوی این اپراتور واکنشی برای جلب اعتماد مشترکان نشان داده نشد؛ بلکه وزیر ارتباطات کشورمان هم واکنش خود به این افشاگری، آن را امری طبیعی و مربوط به تمام دنیا دانست.

به گزارش فارس در ششم اسفند ماه محمود واعظی با اشاره به اینکه هیچ یک از مسئولان کشور برای ارتباطات کاری خود از تلفن همراه استفاده نمی‌کنند، اظهار داشت: ما همواره اعلام کردیم که تمام مسئولان دولتی و حتی مردم عادی تلاش کنند از موبایل برای ارتباطات ضروری خود استفاده کنند، چرا که تلفن ثابت در این زمینه امنیتی به مراتب بالاتر دارد.

در بهمن ماه نیز یکی دیگر از برنامه‌های جاسوسی آژانس امنیت ملی آمریکا که ایران و روسیه دو هدف اصلی آن بودند، افشا شد. بر این اساس آژانس امنیت ملی آمریکا از حدود 14 سال پیش با طراحی بدافزاری خطرناک که خود را به خوبی در هارد دیسک رایانه‌ها مخفی می‌کند، توانسته از 30 کشور جهان جاسوسی کند. این بدافزار با هارددیسک‌های ساخت شرکت های وسترن دیجیتال، سیگیت، توشیبا، آی بی ام، میکرون، سامسونگ و دیگر شرکت های مهم سازنده این محصول سازگار بوده و شناسایی آن به علت طراحی فوق حرفه ای کار بسیار دشواری بوده است.

حملات این بدافزار بیشتر علیه نهادهای نظامی، شرکت‌های مخابراتی، بانک ها، شرکت‌های بخش انرژی، موسسات تحقیقات هسته ای، رسانه ها و فعالان اسلام گرا و با هدف سرقت اطلاعات مهم صورت گرفته است. جالب آنکه در مورد ایران این حملات علیه نهادها و موسسات اسلامی سازمان دهی نشده است. برنامه جاسوسی یاد شده شباهت‌های فراوانی به استاکس نت دارد که چندی قبل از آن برای سازمان دهی حملات سایبری به تاسیسات غنی سازی اورانیوم در ایران استفاده شد.

باید توجه داشت که ایران در برابر این حملات دست و پابسته عمل نکرده و بر طبق یکی از اسناد افشاشده آژانس امنیت ملی ایالات متحده در سایت اینترسپت، حملات سایبری آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران باعث تلاش کشورمان و مقابله به مثل و افزایش توانمندی های نظام در این زمینه شده است. در این سند ادعا شده آمریکایی‌ها با جاسوسی از ارتباطات صوتی و رایانه ای ایرانیان متوجه شده‌اند که آنها برای انتقام جویی از حمله سایبری به تاسیسات هسته ای خود سه موج حمله را علیه بانک‌های آمریکایی راه انداخته اند. این اقدامات از آگوست سال 2012 آغاز و بانک ها و نهادهای نظامی و شرکت های نفتی را هدف گرفته است. آژانس امنیت ملی آمریکا در این زمینه با ستاد ارتباطات دولت انگلیس وهمین طور یک نهاد جاسوسی رژیم صهیونیستی موسوم به یگان 8200  همکاری  گسترده ای داشته است.

البته در سالی که گذشت این نوع خرابکاری های آمریکایی ها برای خود این کشور نیز دردسرساز شد. از جمله مشخص شد که اصرار دولت آمریکا بر استفاده از استانداردهای رمزگذاری ضعیف به منظور تسهیل جاسوسی از سایت های اینترنتی در دهه 90 میلادی، به زیان خود این کشور تمام شده و باعث آسیب پذیری بسیاری از سایت های دولتی و بانکی امریکایی نیز شده است. این آسیب پذیری موسوم به Freak محدود به افرادی که از طریق رایانه شخصی به اینترنت متصل می شوند، نیست و افرادی که با مرورگرهای همراه بر روی گوشی های اندرویدی و آیفون به اینترنت متصل می شوند نیز به همین اندازه در معرض خطر هستند. لذا می توان گفت میلیاردها نفر به طور بالقوه در برابر آسیب پذیری FREAK قادر به دفاع از خود نیستند.

نفوذ هکرهای ظاهرا روس به شبکه رایانه‌ای و ایمیل‌های غیرمحرمانه وزارت خارجه آمریکا از جمله دیگر دردسرهای امنیتی کاخ سفید در سال 1393 بود که مقامات این وزارتخانه را مجبور به تغییر 30 هزار رمز لاگین کارکنان خود کرد. این حملات که در اواخر پاییز شناسایی شد از مدتها قبل در جریان بوده است.

رفتارهای افسارگسیخته نهادهای جاسوسی و اطلاعاتی آمریکا، غرب اروپا و رژیم صهیونستی حتی شرکت‌های فناوری غرب که همکاری صمیمانه های با آژانس امنیت ملی آمریکا، ستاد ارتباطات دولت انگلیس و … دارند را نگران کرده و به عنوان مثال گوگل، اپل و دهها شرکت مشابه اظهار نگرانی کرده اند که افزایش توانایی های سایبری اف بی آی و پلیس آمریکا ممکن است در آینده هک کردن هر چیزی را برای آنها راحت تر کرده و دسترسی مخفیانه آنها به سرورهای هر شرکتی را در هر کجای جهان ممکن کند؛ امری که به معنای مرگ حریم شخصی خواهد بود.

نگرانی دیگری که در همین راستا به وجود آمده تشدید تقلید شرکت های فناوری از این نوع اقدامات به منظور جمع آوری اطلاعات شخصی کاربران و مصرف کنندگان با هدف کسب سود بیشتر از طریق ارسال تبلیغات هدفمند و همین طور فروش این اطلاعات به موسسات ثالث است. تلاش اپراتورهای تلفن همراه آمریکایی به منظور جمع آوری مخفیانه سوابق استفاده کاربران از اینترنت همراه یا ضبط و نگهداری بدون اجازه صدای افراد در صورت فعال کردن قابلیت دریافت فرامین صوتی تلویزیون های هوشمند سامسونگ نمونه ای از این تخلفات است.

فناوری‌های جدید از پرداخت همراه تا پوشیدنی‌ها و خودروهای هوشمند

در سالی که گذشت طیف گسترده ای از نوآوری‌ها در عرصه فناوری از راه رسیدند. از جمله می توان به رقابت دهها شرکت برای ارائه خدمات پرداخت همراه اشاره کرد. در این راستا با قرار دادن گوشی در برابر کالای مورد نظر پرداخت بهای آن ممکن می‌شود. اپل با راه اندازی سرویس اپل پی و رایزنی گسترده به منظور استفاده از آن در فروشگاه ها و سرویس های مختلف بیش از بقیه خبرساز بوده است. گوگل نیز که از قبل خدمات گوگل چک آوت را به همین منظور راه اندازی کرده بود، کماکان در رقابتی نفس گیر با اپل به سر می برد. تعدادی از فروشگاه های بزرگ زنجیره ای در آمریکا نیز تلاش هایی در این زمینه را به طور مشترک آغاز کرده اند و در این اواخر سامسونگ هم بر روی گوشی گالکسی اس 6 خود که در کنگره جهانی موبایل رونمایی شد، سرویس سامسونگ پی را راه اندازی کرده است.

خودروهای هوشمند عرصه دیگر رقابت غول های فناوری هستند. از یکسو تلاش برای افزودن دستاوردهای دنیای آی تی به خودروها در جریان است. لذا در آینده باز کردن درب خودروها از راه دور و آماده کردن آنها برای حرکت از قبل ممکن می شود و فناوری های ارتباطی نوین برقراری ارتباطات میان خودروها را هم ممکن می‌کند. اما جنبه مهم تر موضوع ساخت خودروهای هوشمند و مبتنی بر فناوری اطلاعات توسط شرکت هایی همچون گوگل و اپل است.

گوگل دو سالی است که نمونه های اولیه تولیداتش را در معرض دید قرار داده و البته قرار است این خودروها تنها یک دکمه داشته باشند و به طور خودکار سرنشینان را به مقصد برسانند. هر چند تولیدات گوگل در خیابانهای عریض و بزرگراه ها عملکرد خوبی دارند، اما در خیابان های شلوغ شهرها امتحانشان را پس نداده اند. شاید سال آینده در چنین روزهایی یعنی اوایل سال 2016 خبرهای تازه ای در این مورد به گوش برسد.

اما اپل نیز با به خدمت گرفتن لشگری از متخصصان برجسته صنعت خودروسازی بی سروصدا در حال تولید خودروی هوشمند مدنظرش در آزمایشگاه سری خود است. اپل هنوز در این زمینه موضع گیری رسمی نکرده است. اما اظهارات برخی مدیران شرکت های بزرگ خودروسازی در آلمان و دیگر کشورها ثابت می کند که موضوع کاملا جدی است.

حوزه کاری تازه و مهم دیگری که در اینجا قابل ذکر است پوشیدنی های هوشمند هستند. بسیاری از شناخته شده های عرصه فناوری اطلاعات ساعت های هوشمندی عرضه کرده اند که برای اتصال به شبکه های اجتماعی، دریافت پیام ها و تماس های تلفن همراه، کمک به حفظ سلامت و تناسب اندام و … مناسبند و دهها برنامه جانبی نیز بر روی آنها قابل نصب خواهد بود.هنوز مشخص نیست این ساعت ها و مچ بندها تا چه حد مورد استقبال قرار خواهند گرفت و آیا به اندازه گوشی های هوشمند مورد توجه قرار می گیرند یا خیر. اما به احتمال زیاد سرنوشت ساعت اپل که قرار است چند روز دیگر از آن رونمایی شود، تکلیف را در این زمینه هم تا حد زیادی مشخص خواهد کرد.

در سال 1393 شاهد عرضه تلویزیون ها و نمایشگرهای عریض، لمسی، باریک و خم شدنی، تبلت ها و گوشی های قدرتمند تر، از راه رسیدن لوازم خانگی قابل اتصال به اینترنت و انتشار اخباری در مورد همه گیر شدن اینترنت اشیا( به معنای اتصال تقریبا همه چیز به اینترنت)  هم بودیم. اما به نظر می رسد برای نتیجه گیری دقیق تر در مورد آینده این فناوری ها و نحوه به بلوغ رسیدنشان باید تا پایان سال 1394 منتظر بمانیم.