اصرار وزارت نفت مبنی بر دو برابر شدن حجم صادرات نفت در حالی صورت می گیرد که افزایش تولید و صادرات فرآورده های نفتی به جای افزایش صادرات نفت، مزایای به مراتب بیشتری برای کشور دارد.
وزیر نفت اخیرا در مصاحبه ای گفته است: «طبیعی است به محض لغو تحریم ها، نخستین کاری که می کنیم این است که تولید نفت را به سطح پیش از اعمال تحریمها برسانیم». وزیر نفت یک روز قبل از افتتاح رسمی فاز 12 پارس جنوبی (25 اسفند) هم در کنفرانسی مطبوعاتی گفته بود: «در صورت برداشته شدن تحریم های بین المللی علیه ایران، ظرف چند ماه به تولید و صادرات نفت خام کشور روزانه یک میلیون بشکه افزوده می شود».
اصرار زنگنه مبنی بر دو برابر شدن حجم صادرات نفت ایران همزمان با لغو تحریم ها در حالی صورت می گیرد که کاهش صادرات نفت خام و افزایش تولید و صادرات فرآورده های نفتی، از موضوعاتی است که در بسیاری از اسناد بالادستی کشور مانند بندهای 13 و 15 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مورد تاکید قرار گرفته است. حتی اخیرا مقام معظم رهبری در بیاناتی در حرم مطهر رضوی (اول فروردین 94) خواستار ایجاد «نهضت کاهش خام فروشی» در کشور شده اند (1). بررسی های صورت گرفته نشان می دهد در صورتیکه وزارت نفت در راستای اجرای سیاست‌های بالادستی کشور، افزایش تولید و صادرات فرآورده های نفتی را به جای افزایش صادرات نفت خام، در دستور کار قرار دهد، مزایای زیر برای کشور مترتب است:
1- افزایش ارزش افزوده کالای تولیدی و افزایش درآمدهای کشور: اگر به جای صدور نفت خام، آن را در داخل کشور تبدیل به فرآورده های نفتی کنیم و این محصولات را صادر کنیم، درآمد کشور بین 10 تا 30 درصد افزایش می یابد. حال اگر این فرآورده های نفتی به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی استفاده شود (احداث پتروپالایشگاه ها، راهکار نوین و مناسبی برای انجام این عملیات است)، ارزش محصولات پتروشیمی تولیدی صادراتی موجبات افزایش چندین برابری درآمد کشور را فراهم می سازد. همچنین درآمدهای مالیاتی دولت از محل فعالیت پالایشگاه های نفت و واحدهای پتروشیمی افزایش می یابد.
2- افزایش اشتغال در کشور: در فرآیند احداث و حتی بهره برداری از پالایشگاه های نفت، اشتغال زایی مناسبی به صورت مستقیم و غیر مستقیم صورت می‌گیرد.
3- تنوع مشتریان در مبادی خرید و سهولت بیشتر فرآیند صادرات محصول: مشتریان خرید فرآورده های نفتی به مراتب بیشتر و متنوع تر از مشتریان خرید نفت خام است و مشکلات فرآیند صادرات آن برای کشور به مراتب کمتر از مشکلات فرآیند صادرات نفت خام است (حتی در شرایط تحریم).
4- فروش کل نفت خام تولیدی کشور: با استفاده از این روش، می توان کل نفت خام تولیدی کشور را به فروش رساند و در نتیجه، عدم توانایی کشور برای صادرات بیشتر نفت خام به دلیل تحریم منجر به کاهش تولید آن نخواهد شد.
5- در دسترس بودن درآمدهای فروش نفت خام: از آنجایی که بخش غیردولتی داخلی متولی اصلی احداث و بهره برداری پالایشگاه های نفت خام است، درآمدهای حاصله از فروش نفت خام در دسترس وزارت نفت خواهد بود (حتی در شرایط تحریم).
6- عدم ارتباط مستقیم تغییرات قیمت محصولات تولیدی از نفت خام با تغییرات قیمت آن:نوسانات قیمتی بسیاری از محصولات تولیدی از نفت خام ارتباط مستقیمی با نوسانات قیمتی نفت خام ندارد یعنی لزوما متناسب با کاهش یا افزایش قیمت نفت خام، قیمت این محصولات نیز کاهش یا افزایش نمی یابد و یا شدت نوسانات قیمتی محصولات به مراتب کمتر از نوسانات قیمتی نفت خام است. بنابراین دیگر تغییرات شدید قیمت جهانی نفت خام با اراده و برنامه ریزی برخی از کشورهای غربی، نمی تواند به اقتصاد کشور ضربه چندانی وارد کند.
7- کمک به رشد فناوری و افزایش نقش اقتصاد دانش بنیان در کشور: احداث پالایشگاه های جدید نفت خام در کشور منجر به افزایش تقاضا برای استفاده از فناوری داخلی خواهد شد و این موضوع منجر به رشد کمی و کیفی فناوری های داخلی و در نتیجه، افزایش نقش اقتصاد دانش بنیان در رشد اقتصادی کشور می شود.
در مجموع، در صورت تغییر استراتژی وزارت نفت از افزایش خام فروشی (افزایش صادرات نفت خام) به افزایش ارزش افزوده و فروش محصولات آن (افزایش تولید و صادرات فرآورده های نفتی)، نفت خام به جای«تهدید» به «موتور محرکه تولید و رشد اقتصادی کشور» تبدیل می شود. امید است که این موضوع مورد توجه مسئولین دولتی و بخصوص مسئولین وزارت نفت قرار گیرد و لغو احتمالی تحریم ها منجر به تشدید دوباره خام فروشی نفت خام نشود.
محمود سحابی-کارشناس انرژی
پی نوشت:
(1): «یکی از کارهای لازم، نهضت کاهش خام‌فروشی است. اینکه من چندی پیش راجع به وابسته بودن اقتصادمان به نفت اعتراض کردم و در سخنرانی گفتم، ناظر به این است. ما باید کاری کنیم که خام‌فروشی بتدریج کاهش پیدا کند، تا اینکه بکلّی از بین برود؛ باید ارزش افزوده ایجاد کرد».
Sorry. No data so far.