یکی از ارکان مهم هر مسجد و شاید مهم‌ترین آنها، امام جماعت است. امام جماعتی فقیه، عالم و البته خوش‌برخورد و خوش‌سیما می‌توانداز کلامی نافذ برخوردار باشد و نبض محله را به دست بگیرد. اما چنین شخصیتی چگونه شکل می‌گیرد؟ قطعاً تهجد در کنار تهذیب، ویژگی‌هایی است که هر طلبه باید با تلاش شخصی به آن دست پیدا کند. در کنار این موضوع، تربیت و آموزش به ویژه شیوه تعامل اجتماعی موضوعی است که باید از سوی حوزه علمیه به طلاب آموزش داده شود. در این باره با حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر پناهی مدیر حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم(ع) و امام جماعت برگزیده گفت‌وگو کردیم.
*شما در حوزه علمیه تربیت طلاب را عهده‌دار هستید و تعداد اندکی از این طلاب به مدارج بالا می‌رسند یا سمت‌های اجرایی می‌گیرند. اکثر آنها مبلغ علوم دین یا امام جماعت مسجد می‌شوند و در این سطوح فعالیت می‌کنند. آیا نکات خاصی در این رابطه به طلاب گوشزد می‌کنید؟
البته وظیفه چند نهاد است که این کارها را انجام می‌دهند، هم مرکز رسیدگی به امور مساجد چنین برنامه‌هایی را در نظر گرفته و هم خود ما در حوزه این دوره‌ها را داریم؛ دوره‌هایی مانند فرقه‌شناسی، مهارت‌های تبلیغ و آشنایی با مباحث روز مانند بحث‌هایی که در دوره رویت هلال یا طب سنتی یا نحوه آموختن احکام مطرح می‌شود. به عنوان نمونه، استاد فلاح‌زاده عضو دفتر استفتائات مقام معظم رهبری را به مدرسه‌مان دعوت کردیم و برای طلاب دوره‌ای برگزار شد تا مسائلی که می‌تواند در زمان جدید به عنوان سوال مطرح شود، مورد بررسی قرار گیرد و درباره افق‌های جدید سوالات مردم آمادگی کسب شود. در واقع سعی می‌کنیم آموزش‌های زمان تبلیغ یا مسجدداری به طلاب ارائه کنیم. البته در برخی مدارس دیگر شاید به اندازه توان این مدرسه، زمینه‌اش مهیا نباشند. حوزه‌ها کم و بیش افرادی را که فارغ‌التحصیل شده‌اند و با آنها در ارتباط هستند، تحت پوشش قرار می‌دهند اما عمومیت ندارد. یعنی این موضوع به عنوان یک نظام در سطح استان تهران مطرح نیست.
*اهمیت این موضوع چقدر است که به صورت مطالبه عمومی در کل حوزه‌ها مطرح شود؟
چون سطح اطلاعات مردم و نیازهایشان مختلف و هر روز در حال تغییر و تحول است، لازم است که جامعه روحانیت هم خودش را با آنها تطبیق دهد. به قول فرمایش مقام معظم رهبری اگر با این جامعه نتواند پیش رود، عقب می‌ماند. یعنی اصلاً جامعه دیگر سراغش نخواهد آمد. البته اکنون در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه تهران یک شورای راهبردی تشکیل شده که در حال بررسی این مسائل است. بنده نیز عضو هستم و به عنوان دبیر، یک‌سری برنامه‌ها را در نظر می‌گیریم که این نوع نواقصی که درمورد آقایان طلبه سطح بالا و مبلغین است، رسیدگی شود تا مراکز تخصصی احداث شود و سطح سواد این افراد را بالا ببرد.
*به نظرتان یک امام جماعتی که بتواند پاسخ نیازهای جوان امروز را بدهد باید چه ویژگی‌هایی را دارا باشد؟
نخست باید دین‌شناس باشد. بخشی از لطمه‌هایی که از نوع برخورد برخی آقایان داریم، این است که دین را به معنای واقعی خودش کامل نشناخته‌اند و تنها یک شناخت دورادور به‌دست آورده‌اند. مسئله دوم اینکه بحث معنویت و اخلاقیات را در خودشان پیاده کرده باشند. یعنی فقط به عنوان اینکه به دیگران توصیه کنند، نباشد. چون در روایات داریم که مردم را به غیر از زبان خودتان دعوت کنید: «کونوا دعاةَ النّاسِ بِغَیرِ اَلسِنَتِکُم» یعنی خودتان باید عامل باشید. ویژگی سوم، مردم‌داری امام جماعت است یعنی احتمال دارد کسی سواد کافی هم داشته باشد و دین را خوب شناخته باشد، ولی با شیوه‌های مردم‌داری آشنا نیست. یعنی یکی از مسائلی که در دوره‌های مهارتی می‌خواهیم به آنها منتقل کنیم این است که مردمدار و اجتماعی باشند و خودشان را وارد مشکلات مردم کنند. در همین بحث مردم‌داری یکی از مهم‌ترین بخش‌ها، ارتباط با نوجوان و جوان است. یعنی مردم‌داری یک معنای عامی است که مهم‌ترین بخش آن ارتباط با نوجوانان و جوانانی است که در مساجد یا اطراف مسجد یا مدارس تردد دارند که عمده‌ترین جذب آقایان روحانی باید در همین بخش باشد. با برخورد مناسب، اخلاق نیکو و برنامه‌هایی که پی می‌گیرند، بتوانند این قشر را به مساجد بیاورند.
* کسی که قصد دارد در حوزه درس بخواند قطعاً یک اعلام آمادگی در خود حاصل کرده است و با علاقه وارد می‌شود، ولی این قضیه درباره مسجد صادق نیست. یعنی افراد ممکن است هزار توجیه برای خود بیاورند و به مسجد نیایند. چه عواملی باعث جذب افراد به مسجد می‌شود؟ نقش امام جماعت در این میان چیست؟
اینکه مساجد به اندازه کافی برای پذیرش افراد جا داشته باشند، عامل مهمی است. ولی الان این تعیین‌کننده نیست چرا که در خیلی از مساجد که قدیمی نیستند و نوساز هستند، جمعیت پر نمی‌شود و کم است. بیشتر به نوع فعالیتی که ائمه جماعت در آن مساجد دارند، برمی‌گردد. یعنی محله‌هایی را داریم که در داخل مسجد پر از جوان است و محله‌هایی را هم داریم که هیچ ارتباطی با جوانان ندارد و تنها چند نفر سالمند در آنجا نماز می‌خوانند. این نشان می‌دهد که نوع کارکرد امام جماعت موثر است، اگرچه ساختمان قدیمی باشد یا جدید یا بودجه به اندازه کافی داشته باشند یا نداشته باشند. امام جماعتی که دلسوزانه در محیط مسجد است و کار می‌کند و برنامه‌های مختلفی را برای جوانان دارد، از مسجد شلوغی برخوردار است. امام جماعتی که به‌رغم داشتن بودجه خوب، برنامه خوبی ندارد کمتر کسی را جذب می‌کند. گاهی در مساجد می‌بینیم که امام جماعت جوانی است که برای افراد به بهانه‌های مختلف مسابقه برگزار می‌کند و نوجوانان را اردو می‌برد و خودش هم همراهی می‌کند. گویی برای هر سلیقه‌ای فکر کرده و یک برنامه ایجاد کرده تا جوان را به مساجد بیاورد. شاید جوانانی هستند که گاه‌گاهی اوقات برای خواندن نماز به مسجد می‌آیند ولی همان مقدار را هم حفظ کرده است. جوانانی که شاید ظاهر خیلی صلاحی هم نداشته باشند ولی برای همان‌ها هم برنامه‌ای ایجاد کرده و در کنارشان قرار می‌گیرد.
*خودتان امام جماعت مسجدی بوده‌اید؟
قبلا در مسجد امام رضا(ع) در شهرری به عنوان امام نائب بوده‌ام. حدود دو سال هم در مسجد سیدالشهداء شهرری فعالیت داشتم که اگر مبالغه و تعریف از خود نباشد، از طرف مرکز رسیدگی به امور مساجد به عنوان مسجد موفق در منطقه جایزه‌ای هم به بنده تعلق گرفت.
*چه کارهایی در مسجد انجام دادید که به عنوان امام موفق برگزیده شدید؟
معمول اشکالات امام جماعات این است که وقتی وارد یک مسجد می‌شوند، اختلاف با هیات امنا و بسیج دارند. ما سعی کردیم که این اختلافات در همان وهله اول حل شود. و این یکی از کارهایی بود که انجام شد. دوم اینکه بعضی از مساجد گروهی شده‌اند؛ یعنی یک طیفی را می‌گیرند و طیف دیگر را رها می‌کنند. ما این نقض را هم برطرف کردیم. یعنی در مسجد، کسانی که خودشان با هم اختلاف داشتند به مسجد می‌آمدند و به هرکدام هم کاری سپرده بودیم. مثلاً کارهای برگزاری جشن‌ها مربوط به یک گروه و وفات و شهادت‌ها متعلق به گروه دیگری بود و درصورتی هم که صحبتی می‌کردند، به جانب یک گروه طرفداری نمی‌کردم. از همه دعوت می‌کردیم در جلسات می‌آمدند و حرف‌های خودشان را عنوان می‌کردند. همین باعث شده بود به‌رغم اینکه در دوره‌های قبلی اختلاف داشتند، با هم جمع شوند. نکته سوم، حضور پررنگ نوجوانان و جوانان بود؛ مخصوصاً نوجوانانی که در دوران دبستان و راهنمایی بودند با برگزاری اردو و برنامه‌های تابستانی و قرآنی، حتی مکبری جذب شده بودند. طیفی را درست کرده بودیم که به نوبت تکبیر می‌گفتند و تنها یک نفر ثابت برای این کار نبود، همین موضوع باعث شده بود بیش از پیش به مسجد سر بزنند و روزشماری کنند کی نوبت به آنها می‌رسد. همچنین با مدارس اطراف ارتباط خوبی را برقرار می‌کردیم.
Sorry. No data so far.