کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» (تحلیل تاریخ بیهقی)، دوشنبه اول تیر با حضور دکتر محمد دهقانی مولف کتاب، دکتر ابراهیم موسی پور، دکتر لیلا سیدقاسم و مرتضی هاشمی پور در سرای اهل قلم نقد شد. در کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» تاریخ بیهقی بر اساس تئوریهای تازه مورد تحلیل قرار گرفته است.
در ابتدای این نشست، دکتر محمد دهقانی مولف کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» گفت: فکر می کنم ما ایرانیها بیش از حد در ادبیات منظوم غرق شده ایم. فرهنگ ما به فرهنگ منثور تبدیل نشده است، بلکه منظوم است. در پیشگفتار کتاب هم از قول ملک الشعرا بهار و مرحوم دکتر حسین خطیبی گفته ام که ما در حوزه نثر، کار زیادی انجام نداده ایم.
دهقانی ادامه داد: نوشتن کار بشر مدرن است و ما هیچ وقت در تاریخ مدرن کوشا نبوده ایم متاسفانه این اتفاق همچنان بر جای خود باقی است.
وی درباره اهدافش از انتشار کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» نیز توضیح داد: دراین کتاب نوشته ام که تاریخ بیهقی چرا با همه ظرفیتهایی که در نثر دارد، ادامه پیدا نکرده. سعی کردم در این کتاب حق بیهقی را به جا بیاورم و مردم را به خواندن تاریخ بیهقی و انس گرفتن با زبان بیهقی تشویق کنم.
دکتر ابراهیم موسی پور نیز ضمن اشاره به این موضوع که تکرار شدن برخی از مباحث در کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» بر درسی بودن مطالب کتاب در ذهن مولف تاکید دارد، درباره برخی از ویژگیهای این کتاب گفت: در پیش گفتار کتاب از آن با عنوان کتابی اجتماعی، ادبی، روان شناختی نام برده شده، اما به نظر من تحلیلهای اجتماعی کتاب آنقدر پررنگ نیست که بتوان به آن عنوان کتابی اجتماعی تلقی کرد.
موسی پور، مقایسه بیهقی را با فردوسی نادرست دانست و گفت: مقایسه بیهقی، کتابش و تاریخش با فردوسی و شاهنامه، هم سنجی ندارد. بیهقی، تاریخ خاندان غزنوی را بررسی می کند و ماموریت او با ماموریت فردوسی کاملا متفاوت است.
وی از کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» به عنوان یکی از نخستین آثاری که در آن به مدل تحلیل گفتمان نزدیک شده، نام برد و دراین باره توضیح داد: مولف در این کتاب از مدل تحلیل گفتمان استفاده کرده و خواسته ایدئولوژی و مدار قدرت را بر اساس کلمات و عبارت ها کشف کند. به همین دلیل هم فرصتی پیدا نکرده تا پیوندهای اجتماعی را در این اثر مورد بررسی قرار دهد.
دکتر لیلا سید قاسم نیز کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» را از جنبه هایی مانند «مخاطب شناسی»، «روش تحقیق» و «نکته سنجی های قابل توجه» مورد بررسی قرار داد و درباره مخاطب شناسی این کتاب گفت: انتخاب مخاطب در این کتاب به صورت آگاهانه بوده و به جای این که طیف دانشگاهی مخاطب قرار بگیرند، کتاب طیف علاقه مندان به بیهقی را هدف قرار داده است. نامگذاری کتاب نیز همسو با این مخاطب شناسی است.
سیدقاسم ادامه داد: نویسنده این کتاب بجز در برخی موارد برای رسیدن به گستره مخاطبان از کیفیت کار پژوهشی نکاسته است. اغلب بخش های کتاب هم برای مخاطب دانشگاهی و هم برای مخاطب عام نوشته شده که این کار به نوعی حرکت روی لبه شمشیر است.
وی از روش تحقیق به عنوان یک ویژگی که این کتاب را برجسته و متمایز می کند، نام برد و گفت: روش تحقیق در تحلیلهای سیاسی و اجتماعی کتاب با منطق مناظره ای و گفت و گویی شکل گرفته. نویسنده دائم در گفت و گو با تاریخ بیهقی است و ماحصل این گفت و گوها تحلیل هایی است که به دست می آید.
سیدقاسم درباره سایر ویژگیهای کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» گفت: در این کتاب، صدای تحقیقات پیشین را می شنویم. گمان من بر این است که نویسنده بعضی از منابع پیشین را به عمد وارد متن نمی کند. رویکرد انتقادی کتاب هم با نوعی بدبینی همراه است که به نظرم این رویکرد لازمه متن بوده است.
وی همچنین ضمن اشاره به این که کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» یک پژوهش امروزی با روشهای نوین است، درباره بخش دوم کتاب نیز چنین بیان کرد: بخش دوم کتاب، گزیده ای از بخشهای مختلف تاریخی بیهقی است. همچنین در این بخش از تسهیلاتی مانند گوشزد کردن فاصه زمانی، نقشه ها، سال شمار مهمترین حوادث غزنویان و تاریخ بیهقی در یک نگاه برای افزایش گستره مخاطبان استفاده کرده است.»
در پایان نشست نیز دهقانی مولف کتاب در پاسخ به برخی از انتقادات مطرح شده گفت: اگر می خواستم جنبه آکادمیک را رعایت کنم باید منابع پیشین را در این کتاب معرفی می کردم و مزایا و معایب آنها را برمی شمردم، اما چنین تصمیمی نداشتم. در مورد رویکرد بدبینانه هم باید بگویم که اجازه بدهید بین خوش بینی های ایرانی، یک نفر مثل من بدبین باشد.
دهقانی همچنین در پاسخ به کم بودن تحلیل های اجتماعی در کتابش چنین بیان کرد: اولین نمونه نظرسنجی اجتماعی در تاریخ بیهقی مطرح می شود. می توانستم در کتابم تحلیل های اجتماعی را توسعه بدهم اما از زیاده نویسی پرهیز کردم چون همیشه فکر می کنم مخاطب از من باهوش تر است.
وی درباره این انتقاد که نمی توان بیهقی را با فردوسی مقایسه کرد، چنین توضیح داد: من معتقد نیستم که نمی توان بیهقی را با فردوسی مقایسه کرد. هر دو در یک فرهنگ زندگی کرده اند. حتی می توانم شباهت های زبانی شاهنامه و تاریخ بیهقی را نشان بدهم.
مولف کتاب «حدیث خداوندی و بندگی» درباره تکرار مباحث در این کتاب نیز گفت: تکرار مطالب عمدی بوده. این تکرارها ممکن است برای آن هایی که با تاریخ بیهقی آشنا هستند، خسته کننده باشد، اما مخاطب ناآشنا در اثر تکرارها با متن تاریخ بیهقی آشنا می شود.
Sorry. No data so far.