پس از گزارش‌هایی که در رابطه با ابهاماتی در مورد برگزاری جشنواره تئاتر مقاومت منتشر شد، صحبت‌هایی در این رابطه در رسانه‌های مختلف صورت گرفت، صحبت‌هایی که برخی مورد قبول و قابل پیگیری بود، برخی دیگر اما قابل تامل و جای سوال. اینکه چه می‌شود یک فرد مسئول خودش زیر مجموعه‌ای که باید به آن کمک کند را زیر سوال می‌برد و با این کار خودش را نیز زیر سوال می‌برد. یکی از این موارد ابهام‌برانگیز بود.
انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس با همه کاستی‌ها و مشکلاتی که دارد، اما به گفته مسئولانش در این عرصه تنهاست. هرچند که تنهایی این مجموعه راه فراری از مسئولیت‌های این نهاد انقلابی ایجاد نمی‌کند، اما این مسئله را نیز به یاد می‌آورد که دیگر نهادهای متولی چه می‌کنند و خروجی آن‌ها چیست. اصلا چرا آن‌ها باید باشند و چرا این‌چنین ناکارآمد باید جلوه کنند تا جمع زیادی از هنرمندان و برای نمونه کوروش زارعی درباره آنان بگوید که آنان صرفاً بودجه‌ای را حرام می‌کنند؟ آیا نمی‌توان این نهادها را به یکدیگر متصل کرد؟ آیا مسئله مدیریت فردی بر وضعیت مطلوب مردم و دغدغه‌ها و مسائل هنرمندان ترجیح داده شده است؟ در این میان برخی افراد هم هستند که همزمان هم در عرصه تئاتر و هم در عرصه سینما در سمت مدیریت مشغول فعالیت هستند و با تکیه بر باور عموم هیچگاه خروجی مناسبی نداشته‌اند، اما همواره مسئولیت چندین مرکز مهم را برعهده گرفته‌اند و البته هیچ فعالیت ملموسی هم نکرده‌اند.
برخی مراکز در کشور حضور دارند که به صورت مستقیم در عرصه‌های کلان، سیاستگذاری و حتی اجرا جزو متولیان اصلی تئاتر انقلاب و دفاع مقدس هستند. مراکزی که احساس می‌شود متهم ردیف اول درباره رکود و خاموشی فعلی تئاتر دفاع مقدس هستند. شاید مسئولان این مراکز حرفهای زیادی برای گفتن داشته باشند:
1. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
طبق معمول اصلی‌ترین متولی تئاتر کشور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و در همین راستا تئاتر انقلاب و دفاع مقدس بخشی از وظایف آن‌هاست. این سبک نمایش در اغلب فراخوان‌های جشنوا‌ره‌هایی که این وزارت‌خانه برگزار کرده است، حضور داشته و وزرات ارشاد حتی جشنوارهای تحت عنوان فتح خرمشهر نیز برگزار می‌کند، اما به نظر می‌رسد این رکود به این سادگی‌ها شکستنی نیست. جشنواره فتح خرمشهر نیز جشنوارهای مملو از آثار نمایشی بسیار ضعیف قلمداد می‌شود.
یکی از خروجی‌های ملموس وزارت ارشاد طی چند سال اخیر مرهون مدیریت جدید مرکز هنرهای نمایشی است که توانست به بهانه جشنواره تئاتر فتح خرمشهر مسئولان منطقه آزاد اروند را راضی به تجهیز و ساخت سالن‌های نمایشی کند، اتفاقی که در صورت رخ دادن، کار وزارت ارشاد را سخت می‌کند. چراکه دیگر نمی‌توان انتظار نمایش‌های ضعیف چند سال اخیر را در این جشنواره داشت. اما باز هم نکته اصلی که در این میان گم شده این است که علی‌رغم متکثر شدن فضای ادبیات و تبلوری که داستان‌نویسی حوزه دفاع مقدس و روایت‌گری رزمندگان آن دوران پیدا کرده، وضعیت متون نمایشی و نمایشنامه‌ها به شدت نابسمان و بغرنج جلوه می‌کند.
2. مرکز هنرهای نمایشی بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس
هنوز پس از دو سال هیچکس نمی‌داند در این مرکز چه اتفاقی قرار است رخ دهد و اصلا ضرورت ایجاد چنین مرکزی چیست؟ البته همه مدیر نام‌آشنای آن را می‌شناسند، فردی که همزمان در بنیاد فرهنگی روایت، موسسه رسانه‌های تصویری و چندین جشنواره ریز و درشت مسئولیت داشته، حسین مسافر آستانه. مسافرآستانه هفته گذشته در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها و یک برنامه تلویزیونی مدیریت عرصه تئاتر دفاع مقدس را به چالش کشید. طوری که برخی از هنرمندان در برخی محافل غیر رسانه‌ای از این اقدام او به یک «خودزنی آماتور» تعبیر کردند.
به هر حال او در کنار همه مدیریت‌های موفق و ناموفق خود، مدیریت مرکز هنرهای نمایشی بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس را پذیرفته است و هنوز هیچ اتفاق ملموسی از این بنیاد رویت نشده است. برآوردها این‌طور می نماید که مسافرآستانه تاکنون هیچ نشستی در رابطه با فعالیت‌های نهاد کم فروغی که مسئولیت‌اش را بر عهده دارد، نداشته است و انتقادات او به یک نهاد هم راستا با خودش، عجیب جلوه کرده است. اتفاقی که به زعم بسیاری باعث شد نگاه‌ها به مسافر آستانه تغییر کند.
3. سازمان بسیج هنرمندان
در اساسنامه سازمان بسیج هنرمندان شش محور به عنوان اهم فعالیت‌های این نهاد مطرح شده است. محورهایی که البته حداقل در چند سال اخیر یا عملی نشده‌اند یا آنقدر ضعیف بوده‌اند که هیچکس متوجه فعالیت پیرامون آن‌ها نشده است: 1. جذب و سازماندهی هنرمندان در قالب گروه‌ها و انجمن‌های هنری ادبی 2. انجام فعالیت‌های آموزشی، پژوهشی و مطالعاتی در حوزه‌های تخصصی و معرفت دینی 3. حمایت از تولیدات هنری هنرمندان 4. انجام فعالیت‌های تربیتی، ورزشی و اردویی هنرمندان 5. برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار هنری ادبی و تشکیل کانونهای تفکر پیرامون رخدادهای هنری ادبی جامعه 6. ایجاد میدان‌های رقابت هنری ادبی و فرصت حضور هنرمندان (جشنواره ها و مسابقات هنری ادبی).
از میان همه محورهایی که گفته شد تنها جشنواره تئاتر بسیج که دوره یازدهم آن سال گذشته به دبیری حسین مسافر آستانه، برگزار شد، از جمله فعالیت‌ها در عرصه تئاتر دفاع مقدس بود که البته با اتهام موازی‌کاری هم مواجه شد. حسین مسافر آستانه در حالی دبیر این جشنواره بود که همزمان عضو شورای سیاست گذاری معاونت فرهنگی سازمان بسیج، رئیس مرکز هنرهای نمایشی بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس، شورای سیاستگذاری جشنواره تئاتر مقاومت، رئیس موسسه رسانه‌های تصویری و… بوده است.
4. اداره امور هنری و نمایشی بنیاد شهید
در رابطه با این مرکز گفته می‌شود که تنها اتفاقی که در مورد آن دیده شده جشنواره تئاتر «ایثار» است که باز هم خروجی ملموسی برای تئاتر مقاومت نداشته است. برخی نیز می‌گویند که این مرکز صرفاً یک حضور ظاهری دارد و صرفاً در حد و اندازه اهدای یک جایزه جداگانه در جشنواره تئاتر فجر خلاصه شده است.
5. انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس
نسبت به انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس انتقادات زیادی وارد است. شاید بخشی از این انتقادات به خاطر وعده‌های این انجمن باشد که طی سالیان گذشته داده شده و برخی عمل شده و برخی دیگر نه. برخی نیز این انتقادات را به این دلیل می‌دانند که تنها درب باز برای هنرمندان تئاتر دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس است و البته تنها متولی‌ای که بیشتر از بقیه با رسانه‌ها در ارتباط است.
اینکه انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس چقدر در کار خودش موفق بوده است، به دو نگاه بستگی دارد. اگر این نهاد در برابر نهادهایی که از آن‌ها نام برده شد، قرار گیرد و عملکردش در مقایسه با آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد، انجمن یک سر و گردن بالاتر می‌ایست، اما اگر در مقایسه با سالیان گذشته و نیاز مخاطب امروز سنجیده شود، شاید به زور بتواند نمره‌ای متوسط را دریافت کند.
انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس این روزها نشست رسانه‌ای خود را برگزار کرده و می‌خواهد پانزدهمین دوره جشنواره مقاومت را نیز برگزار کند، البته این بار به نظر می‌رسد ایده‌ای کارآمدتر را در دستور کار خود قرار داده است: توجه به اجرای عموم. با این وعده هنرمندان امیدوار شده‌اند و چشم انتظار تحقق آن. آن ها این حرکت را خیزی مستمر و اثرگذار در برابر جشنواره‌زدگی امروز تئاتر می‌دانند.
رفیعی مدیرعامل انجمن امیدوار است که بتواند با کاهش هزینه‌های جشنواره و تزریق آن به اجرای عموم باعث ایجاد جریانی تازه در عرصه تئاتر انقلاب و دفاع مقدس شود و به قول خودش مدیران بالادستی را آگاه کند.
6. حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی
حوزه هنری یکی از نهادهایی است که هم امکانات دارد و هم توانایی اینکه محتوای مورد نیاز این عرصه را تولید کند، اما برخی می‌گویند چرا در زمان مدیریت جدید، حوزه علی‌رقم قدرتی که در عرصه ادبی پیدا کرده، روز به روز در عرصه هنرهای نمایشی ضعیف شده است. سؤالی که هنوز کسی برای آن پاسخی درخور بیان نکرده است. برخی علت را مرتبط با علاقمندی مومنی به حوزه‌های دیگر می‌دانند. برخی دیگر این‌طور ادعا می کنند که مومنی شریف حتی نمایش‌های خود حوزه را هم نمی‌بیند چه برسد به اینکه به عنوان مدیر یکی از بزرگترین نهادهای فرهنگی و هنری انقلاب اسلامی در جریان اتفاقات این حوزه باشد. البته مشخص نیست این مدعا چقدر واقعی و باورپذیر باشد.
هرچه هست حوزه نتوانسته کاری را از پیش ببرد و تنها معطوف به جشنواره سالانه خود شده است که البته این جشنواره هم گویا مانند سایر جشنواره‌های تئاتری قدی بسیار کوتاه و توانی بسیار ناچیز برای به راه انداختن جریانی تازه در تئاتر انقلاب و دفاع مقدس دارد.
***
تمام بخش‌هایی که در بالا نام برده شد، تنها با توجه به میزان برآورد رسانه‌ای که از وضعیت فعالیت آن‌ها در بخش تئاتر انقلاب و دفاع مقدس منتشر شده است، مورد ارزیابی یا معرفی کلی قرار گرفتند. بزرگترین سوال و دغدغه اصلی این است که چرا با وجود چنین نهادهایی هنوز آن طور که باید و شاید حق مطلب در عرصه انقلاب و دفاع مقدس توسط هنرهای نمایشی ادا نشده است؟ چرا امروز این موج رو به ضعف و رکود شدید دارد؟ برخی این اتفاق را متوجه هنرمندان می‌دانند، برخی دیگر متوجه مسئولان، برخی متوجه نمایشنامه‌نویسان، باید دید این ماراتون کی به اتمام می‌رسد تا خروجی مناسب در این عرصه نیز دیده شود. برخی معتقدند که راه علاج این اتفاق تجمیع یا همکاری واقعی و عملی بین این نهادها است و قبل از همه این تجمیع‌ها، بازیابی درونی مسئولان جدی‌تر است. بازیابی‌ای که نگاه کلیشه‌وار به دفاع مقدس و خط مقاومت را کنار زده و با عزمی جدی قدم به قدم خطوط مقاومت که امروز در نقطه نقطه دنیا در جریان است، به تشریح خط گفتمانی آن با زبان اجرا و نمایش و فارغ از همایش ها و جشنواره‌ها بپردازند.
پی‌نوشت: یکی از مدیران این نهادها پیش از این گفته بود منیت‌های اداری باعث می‌شود «لوگو« بیشتر از پیشبرد اهداف مهم شود.
Sorry. No data so far.