مذاکرات  هسته‌ای؛ از کلان‌ نگری تا کلی‌ گویی

 میثم ظهوریان – آقای عراقچی معاون وزیر خارجه با تاکید بر تحقق اهداف جمهوری اسلامی در مذاکرات هسته‌ای با انتقاد از پرداختن بیش‌ازاندازه به جزئیات توسط منتقدان خواستار نگاه کلان به مسئله مذاکره هسته‌ای شد و ایرادات موجود در متن را همانند تلفاتِ داده‌شده در یک عملیات جنگی تلقی کرد. اما نگاه کلان به مسئله هسته‌ای در صورتی واجد فایده خواهد بود که این نگاه مبتنی‌بر شناخت و تسلط کامل بر جزئیات این پدیده باشد، چراکه در صورت عدم شناخت دقیق جزئیات، سازه‌های کلی که از این جزئیات انتزاع و استقرا می‌شوند نادرست بوده و درنتیجه امکان نگرش صحیح و کلان را فراهم نخواهد نمود.
واقعیت این است که جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای مملو از جزئیاتی است که بدون تدقیق در این سند و اسناد پشتیبان و ارجاعی آن نمی‌توان شناخت این پدیده را ادعا نمود. متن اصلی توافق وین ۵ ضمیمه اصلی دارد که در هرکدام جزئیاتی مهم‌تر از متن اصلی نهفته است و البته برجام تعدادی نیز ضمائم منتشرنشده دارد.
به‌عنوان‌مثال از جزئیات سرنوشت‌ساز در متن توافق می‌توان به سازوکار حل «مسائل گذشته و حال برنامه هسته‌ای ایران» به‌عنوان یکی از شروط ٣٩گانه آغاز اجرای تعهدات طرف مقابل اشاره نمود. براساس متن برجام برای تعیین سازوکار حل مسائل گذشته و حال هسته‌ای ایران به دو سند ارجاع داده شده است. رجوع به متن هر دو این اسناد تعهداتی بسیار خطرناک برای کشورمان را نشان می‌دهد. به‌عنوان‌مثال در متن گزارش GOV/٢٠١١/۶۵ علاوه بر اشاره به فهرستی ١١گانه از ابهامات برنامه هسته‌ای ایران برای حل‌مسئله ابعاد احتمالی نظامی بر همکاری کامل ایران با آژانس و ارائه دسترسی فوری و بی‌وقفه به تمامی سایت‌های (access without delay to all sites) مورد درخواست آژانس ازجمله سایت نظامی پارچین تاکید شده است. همچنین در سند نقشه راه شفاف‌سازی نیز علاوه‌بر تاکید بر بازرسی از پارچین براساس رویه‌ای محرمانه که در سند دیگری مشخص شده است بر مصاحبه و بازجویی از دانشمندان کشورمان در قالب برگزاری ملاقات‌های فنی با متخصصان تاکید شده است. این مورد تنها به‌عنوان مشتی از خروار جزئیات سرنوشت‌ساز و تخلخل‌ها و نفوذپذیری‌های موجود در برجام بود. واقعیت این است که متن برجام مملو از تله‌هایی مشابه موارد پیش‌گفته است و تنها ازطریق تدقیق در جزئیات است که می‌توان به اهداف فراهسته‌ای آمریکا و غرب از برجام پی برد. همان‌طورکه در بالا اشاره شد میزان تخلخل و نفوذپذیری برجام به حدی است که بستر ورود غرب به سایر حوزه‌های اقتصادی و نظامی‌امنیتی را فراهم می‌کند و بر همین اساس است که رهبری در دو سخن‌رانی اخیر خودشان علاوه‌بر تاکید بر نامشخص‌بودن سرانجام برجام بر جلوگیری از سوءاستفاده از متن در فاز اجرا در صورت تصویب و مقابله با تمام توان با نفوذ اقتصادی و سیاسی و فرهنگی آمریکا به بهانه توافق تاکید می‌کنند.در واقع غرب در مذاکرات به بهانه مسئله هسته‌ای به‌دنبال پهن‌کردن توری فراهسته‌ای در حوزه‌های راهبردی اقتصادی و امنیتی جمهوری اسلامی بوده است و برجام نیز مملو از خلاهایی است که بستر چنین نفوذی را برای طرف مقابل فراهم می‌کند. طبیعی است برخلاف گفته معاون وزیر خارجه در هیچ نبردی معقول نیست برای فتح موقت تپه‌ای کوچک (اجازه غنی‌سازی بسیار محدود و کاریکاتوری) مهم‌ترین قرارگاه‌های استراتژیک اقتصادی و امنیتی تسلیم دشمن شود. به‌نظر می‌رسد کسانی که از نگاه کلان به مسئله هسته‌ای سخن می‌گویند ضمن نادیده‌انگاری اهداف فراهسته‌ای غرب از توافق وین به‌دلیل عدم تدقیق در جزئیات برجام و استنادکردن به برخی جملات کلی و مبهم در دام پدیده کلی‌گویی گرفتار شده‌اند.