این مرکز توسط جمعی از علاقه‌مندان به حوزه کتاب‌خوانی ایجاد شده و حالا پس از گذشت نزدیک به دو ماه از آغاز به کار، مشتریان خاص خود را پیدا کرده است؛ به‌طوری‌که برخلاف انتظار گردانندگانش روزانه بیش از 200 نفر به آن مراجعه می‌کنند.
نرسیده به چهارراه ولی‌عصر، اوایل خیابان برادران مظفر (صبا) بعد از دیدن تابلو راهنمای سر خیابان، کمی بالاتر از بن‌بست اول، به ساختمان مرکز تبادل کتاب می‌رسیم که کتاب‌های نقاشی‌شده بر دیوار مُعرف آن است. فضای داخلی کاملا قفسه‌بندی شده و هنوز تعداد زیادی از قفسه‌ها خالی مانده است. صندلی برای نشستن مبادله‌کنندگان و فضای میانی برای کافه کتاب، آرامش مناسبی را برای مراجعه‌کنندگان فراهم کرده است. یکی از اعضای مرکز می‌گوید: «برخورد خوب کارکنان و راهنمایی آن‌ها امکان استفاده از مرکز را تسهیل کرده اما در برخی از دسته‌بندی‌ها هنوز مشکل وجود دارد؛ مثلا از کتاب «هری پاتر» دو نسخه وجود دارد که یکی در دسته ادبیات و دیگری در بخش کودک و نوجوان گذاشته شده است.»
ایده «مرکز تبادل کتاب» مربوط به دو سال پیش است اما در خرداد امسال راه‌اندازی شده است. طی این دو سال پیدا کردن مکانی برای تاسیس مرکز، یکی از مهم‌ترین گام‌ها بوده است. رضایی – قائم‌مقام مرکز تبادل کتاب – در این‌باره می‌گوید: «زمین و ساختمان مرکز، وقفی است و مرکز تملکی بر آن ندارد».
این اولین‌بار در جهان نیست که طرح راه‌اندازی مرکزی برای تبادل کتاب‌های دست دوم اجرا شده است؛ پیش‌تر در برخی کشورهای دیگر چنین طرح‌هایی با امکانات بیش‌تر اجرا شده‌اند. همچنین طرح مشابهی در زمینه تبادل کتاب‌های دانشگاهی در چند دانشگاه ایران اجرا شده است. در دانشگاه‌ها دانشجویان بدون درنظر گرفتن ارزش مادی، کتاب‌هایی را که دیگر به آن‌ها نیاز ندارند در اختیار دانشجویان ترم پایین‌تر می‌گذارند و در مقابل، کتاب‌هایی را که نیاز دارند، می‌گیرند.
نحوه ورود به چرخه تبادل کتاب دو حالت دارد: در حالت اول افراد می‌توانند کتاب‌های خود را برای دریافت اعتبار به مرکز بدهند و بدون پرداخت پول، به چرخه اضافه شوند و در حالت دوم افرادی که کتابی برای ارائه به مرکز ندارند، می‌توانند با پرداخت وجه و دریافت اعتبار اولیه، کتاب دریافت کنند. به این ترتیب، در فرآیند مبادله کتاب، پولی رد و بدل نمی‌شود.
افرادی که کتاب خود را به مرکز می‌دهند، خودشان کار قیمت‌گذاری را براساس کیفیت، محتوا، سال چاپ، سلامت کتاب و … انجام می‌دهند. چون در تبادل، این اعضا هستند که با یکدیگر طرفند. اساس بر این است که این قیمت‌گذاری با عدالت انجام شود. طبعاً هرقدر قیمت تعیین‌شده پایین‌تر باشد، گردش در تبادل کتاب بیش‌تر می‌شود. گرچه این مرکز تنها یک پل ارتباطی بین کاربران است، با وجود این، کارشناس قیمت‌گذاری هم در مجموعه حضور دارد تا به افرادی که در زمینه ارزش‌گذاری مشکل دارند کمک کند.
قائم‌مقام مرکز تبادل کتاب می‌گوید: «قرار نیست مرکز تبادل کتاب به انبار کتاب تبدیل شود». در همین راستا بعد از قیمت‌گذاری، هر کتاب در دو هفته اول تبادل، با قیمت تعیین‌شده از طرف صاحب آن فروخته می‌شود، اما در هفته سوم مشمول 30 درصد تخفیف، هفته چهارم 50 درصد و در هفته پنجم مشمول تخفیف 70 درصدی می‌شود. در نهایت اگر کتابی تا پنج هفته از چرخه خارج نشود، به صاحب کتاب اطلاع داده می‌شود که در مدت زمان 72 ساعت کتاب را تحویل بگیرد. اگر صاحب کتاب مایل به این کار نباشد، بعد از 72 ساعت – اگر کتاب ارزش لازم را داشته باشد – به مدرسه‌ها و کتابخانه‌های مناطق محروم اهدا می‌شود و درغیر این صورت، برای بازیافت فرستاده خواهد شد.
یکی دیگر از اعضای مرکز تبادل درباره قیمت کتاب‌ها می‌گوید: «قیمت برخی از کتاب‌ها بسیار خوب است اما قیمت‌ها با هم تناسب ندارند؛ مثلا کتابی با جلد گالینگور و حجم بالا دوهزار تومان قیمت‌گذاری شده ولی کتابی که قیمت پشت جلدش 15 هزار تومان بوده، قیمت دست دومش 12 هزار تومان تعیین شده که تناسب چندانی با قیمت یک کتاب دست دوم ندارد.»
او که دانشجوی رشته زبان است، همچنین خاطرنشان می‌کند: «با این‌که بخش زبان‌های خارجی مهجور مانده، لغت‌نامه‌هایی با قیمت و کیفیت خوب زیاد است.»
به گفته رضایی، مرکز تبادل کتاب وابسته به هیچ تشکل یا سازمانی نیست و به صورت هیئت امنایی اداره می‌شود. او همچنین می‌گوید: «از آن‌جا که این مرکز تنها پل ارتباطی کتاب‌خوان‌هاست و از تبادل کتاب نفع مالی نمی‌برد، دید اقتصادی بر مجموعه وجود ندارد و هزینه‌های جاری مرکز نیز از هشت درصد گردش مالی تبادل کتاب‌ها تأمین می‌شود.»
مرکز تبادل کتاب ظرفیت نگه‌داری 100هزار جلد کتاب را دارد و از روز تأسیس تا کنون حدود 40 هزار جلد کتاب وارد چرخه شده‌اند. قائم‌مقام مرکز می‌گوید: «با توجه به تعطیلات تابستانی و همزمانی راه‌اندازی مرکز با ماه مبارک رمضان، حتی خودمان توقع این حد از استقبال را نداشتیم اما خوشبختانه اکنون به‌طور میانگین روزانه حدود 200 تا 300 نفر مراجعه‌کننده داریم؛ تا حدی که با توجه به درخواست اعضا، مرکز در روز‌های تعطیل هم فعال است».
او همچنین اظهار می‌کند: «در بین کتاب‌های اهدایی گاهی کتاب‌های ارزشمندی مانند نسخه‌های خطی هم دیده می‌شود. این کتاب‌ها و کتاب‌هایی که ارزش علمی بالایی دارند، توسط خود مرکز بعد از جمع‌آوری و دسته‌بندی، برای پژوهش و نگه‌داری صحیح به مراکز مربوط اهدا می‌شوند.»
البته بخش‌هایی هنوز ضعف دارند؛ به عنوان مثال دانش‌آموزی در بخش کتاب‌های کمک‌درسی می‌گوید: «سیستم آموزشی مدام در حال تغییر است ولی کتاب‌های کمک‌آموزشی موجود در مؤسسه قدیمی است؛ البته برخی از کتاب‌ها هنوز هم مفید هستند.»
مرکز تبادل کتاب هر روز از ساعت 9 تا 21 به اعضا خدمات ارائه می‌کند که به گفته قائم‌مقام مرکز، با توجه به وجود هفت میلیون شب‌بیدار در شهر تهران، این مرکز به‌زودی شبانه‌روزی خواهد شد و با توجه به درخواست کتاب‌دوستان، در آینده در سایر شهرهای ایران نیز شعبه‌هایی دایر می‌شود.
Sorry. No data so far.