ماجرای پُردرد کارتن‎خواب‎ها و دانشجویانی که با آنها در خیابان ها ماندند/واکنش مشایی، خادم، ابوطالب+فیلم مستند

سردی هوای سال ۸۳ پرده از بی‎عدالتی‎هایی برداشت که زیر پوست شهر در جریان بود. آمارها حکایت از مرگ گاه‎و‎‎بیگاه کارتن‎خواب‎ها داشتند. کارتن‎خواب‎ها در سال‎های پیش نیز گوشه و کنار خیابان‎ها بی‎تفاوتی مسئولین و مردم را تجربه می‎کردند، اما سردی سال ۸۳ همه چیز را متفاوت کرد.

 سال ۷۹ خبرگزاری ایسنا در گزارشی به توصیف وضعیت کارتن‎خواب‎ها پرداخته و نوشته بود:«اگر از ساعت ۱۰ شب به بعد در محله‌ها و خیابان‎های جنوب شهر تهران قدم زده باشید، حتما با افراد بی سر پناهی که با وضعیتی رنج‎آور شب‎ها را در کنار خیابان به صبح می‌رسانند برخورد کرده‎اید. در گفت‎و‎گویی که خبرنگار ما با برخی از آنان داشته است، متوجه شدیم که دسته‌ای از این گروه، چندین سال و گاهی حدود ۱۰ سال است که به خیابان‎خوابی و یا روی کارتن خوابیدن اوقات خویش را می‌گذرانند و برخی دیگر نیز به تازگی به این درد مبتلا شده‎اند. با دیدن چنین افرادی که نمادی گویا برای بیان فاصله طبقاتی معنی‎داری در سطح شهر تهران هستند، هر انسان با وجدان و دارای چشم بصیر و بینا رنج می‌کشد چون می‌بیند عده‎ای در میان این افراد فقط زنده‌اند، یعنی پیدا کردن لقمه نانی برای رفع گرسنگی منتهای آرزوی آنان است و در برابر افراد دیگر هستند که از طبقه مرفه جامعه و حتی در نزدیکی این گروه، در کمال آسایش، رفاه و آرامش خاطر زندگی لذت می‌برند.»(۱)

مسئله‎ای که حل مشکل کارتن‎خواب‎ها را دشوار می‎کرد، بین‎دستگاهی بودن راه‎حل این مشکل بود. مسئله‎ی کارتن‎خواب‎ها صرفاً با جمع‎آوری آنها از سطح خیابان‎ها یا اسکان دادن آنها در یک محل مشخص حل نمی‎شد. آسیب‎های اجتماعی‎ای که کارتن‎خواب‎ها با آن مواجه بودند و نیز تدابیری که می‎بایست برای ادامه‎ی حیات آنها اندیشیده می‎شد، موجب شده بود سازمان‎های گوناگونی دخیل در حل این مشکل به شمار بیایند.

فرمانده نیروی انتظامی همان ایام با اشاره به این که ناجا دو مبحث مهم “زنان خیابانی” و “معتادان کارتن خواب و تابلو” را مدنظر قرار داده و آنها را سم مهلکی برای جامعه می‌داند، اظهار داشت:«نیروی انتظامی آمادگی کامل داشت تا معتادان پرخطر را جمع‌آوری کند، ولی سازمان زندان‎ها این افراد را تحویل نمی‌گیرد.»

قالیباف تصریح کرد:«نیروی انتظامی مسئول جمع‌آوری معتادان بوده و وظیفه نگهداری آنان را ندارد؛ چراکه نه قانون اجازه این کار را می‌دهد و نه مأموریت ناجا این است، بلکه مسئولیت ناجا جمع‌آوری مجرم و تحویل آن به مراجع قضایی است، این در حالیست که زمان تحویل معتاد، هیچ مرجعی آن را نمی‌پذیرد… مطبوعات باید چنین موضوعاتی را مطرح کرده و پاسخ بخواهند که چه مرجع و سازمانی مسئول رسیدگی به معتادان خیابانی است.»

او ادامه داد:«تا زمانیکه زندان این افراد را نمی‌پذیرد، سازمان بهزیستی مسئولیت آنان را تقبل نمی‌کند و شهرداری‎ها نیز در خانه‌های بازپروری جایی برای معتادان ندارند، این افراد راهی جز ماندگاری در خیابان‎ها نخواهند داشت.» او معتقد بود در صورت هماهنگی سایر ارگان‎ها، ناجا می‌تواند ظرف ۷۲ ساعت، زنان خیابانی، معتادان و کارتن‎خواب‎ها را از سطح کشور جمع‌آوری کند.(۲)

البته نمی‎شد همه کارتن‎خواب‎ها را معتاد نامید، ولی به هر حال در اغلب موارد کارتن‎خوابی با برخی آسیب‎ها یا جرائم اجتماعی نیز همراه بود و این نکته‎ای است که کار را دشوارتر می‎کرد.

آمارهایی هم از سوی مسئولین در مورد کارتن‎خواب‎ها ارائه می‎شد. بیست و چهارم آذرماه سال ۸۳ وزیر کشور از وجود حدود ۶ هزار کارتن‎خواب در تهران سخن به میان آورد. او در خصوص تعداد افرادی که در سرمای زودرس آن سال جان باخته‎اند، گفت:«حدود ۸۰ نفر از این افراد به علت بی‌خانمانی، بیکاری و اعتیاد جان باخته‌اند.»(۳)

برای پیگیری وضعیت کارتن‎خواب‎ها ستادی بین‎سازمانی با عنوان “ستاد ساماندهی متکدیان و بی‌خانمان‎های استان تهران” تشکیل شد که علی اوسط هاشمی، معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران ریاست آن را عهده‎دار بود. هاشمی با اشاره به فعالیت‎هایی که برای سازماندهی کارتن‎خواب‎ها در دستور کار است، اعلام کرد:«در این ساماندهی، آن دسته از افرادی که فاقد هر گونه مکان امن بوده و به خیابان‎خوابی قناعت می‌کنند، مورد بررسی قرار گرفته و کسانی که در مسیر آسیب و شکنندگی قرار دارند توسط دستگاه‎های ذیربط(شهرداری، بهزیستی، کمیته امداد و فرمانداری) تحت پوشش مناسب قرار می‌گیرند.»

او همچنین اظهار امیدواری کرد که طرح جمع‌آوری و ساماندهی متکدیان و بی‌خانمان‎ها پیش از آغاز فصل زمستان اجرایی شود. هاشمی در خصوص وظایف دستگاه‎ها در ساماندهی متکدیان، جمع‌آوری آنها را بر عهده شهرداری با برخورداری از حمایت نیروی انتظامی دانسته و توضیح داد:«نحوه نگهداری متکدیان به دو شیوه کوتاه‎مدت و دائمی صورت می‌گیرد که در شیوه کوتاه‎مدت، این افراد پس از جمع‌آوری از سوی شهرداری، ظرف مدت حداکثر ۲۱ روز در اردوگاهی که نمایندگان سازمانهای بهزیستی، کمیته امداد، دستگاه قضایی، شهرداری و فرمانداری حضور دارند، نگهداری و پس از شناسایی و ارزیابی وضعیت آنها، متکدیانی که از خارج استان وارد شده‌اند، به بهزیستی و ستاد استانی منطقه خود تحویل داده و آنهایی که مشمول مددکاری بهزیستی و کمیته امداد می‌شوند نیز پس از تفکیک بر اساس برنامه های خود به این مراجع سپرده می‌شوند.» به گفته معاون سیاسی امنیتی استانداری تهران، شهرداری تنها مدیریت پذیرش و اسکان موقت متکدیان در ۲۱ روز مرحله اول را برعهده داشت. وی افزود:«تامین معاش و حمایت متکدیان طی ۲۱ روز اول اسکان موقت برعهده استانداری، نهادهای خیریه و شهرداری بوده و پس از آن نیز نهادهای مسؤول حمایت از این اقشار را برعهده خواهند داشت.»(۴)

وضعیت کارتن‎خواب‎ها نگرانی‎هایی را در کشور به دنبال داشت. سید محمد خاتمی از تماس تلفنی آیت‎الله وحید خراسانی حول همین موضوع حکایت می‎کند:«چند شب پیش حضرت آیت‌الله وحید خراسانی که افتخار شاگردی ایشان را داشم، تماس گرفتند و خیلی ناراحت گفتند:”شما مسؤول اجرا هستید. چندی پیش در مطبوعات خواندم که چند نفر در کنار خیابان جان دادند(به اصطلاح کارتن‌خواب‌ها)” گفتم که این مساله‌ای است که مدت‌هاست با آن برخورد می‌کنیم و با همکاری وزارت کشور، شهرداری‌ها، بهزیستی و سایر بخش‌ها مانند وزارت رفاه و تامین اجتماعی تصمیماتی گرفته شده و حتی تصویب شد تا چند اردوگاه ایجاد شود. تخمین زده شده که این افراد در تهران حدود ۵ الی ۶ هزار نفر باشند. اردوگاهش احداث شده و به ظاهر برخی مسائل اداری با تاخیر به بهره‌برداری رسیده است. توضیح دادم که اغلب این افراد معتاد یا افرادی به قول رایج امروزی ولگرد و کسانی از خانه رانده شده‌اند که شاید دارای مشکلات و بیماری‎های سخت باشند. ایشان گفتند:”جان انسان، هرکس که باشد چه فاسق چه فاجر، چه حنیف، این جان مقدس است. این که فلان کس اخلاقش بد است یا آدم فاسد و یا مضری است نباید نسبت به مرگش بی‌توجه بود و کمتر تاثر و حساسیت داشت.” این اخلاق قرآنی و نگاه به انسان در نظر قرآن و در نظر تربیت‌شدگان قرآن است. به دلیل همین اهمیت است که یک مرجع بزرگوار در بین این همه مسائل سیاسی، اجتماعی، انتخاباتی – که این همه برایش سرِ هم می‌زنیم و معلوم است که بالاخره چه می‌شود – ، حساسیتش این است که انسانی دارای مشکلات فراوان در کنار خیابان جان دهد.»(۵)

با اینکه جلساتی هم در سطح مسئولین برگزار شده بود اما کارها آن‎گونه که می‎بایست پیش نمی‎رفت. در چنین شرایطی سرمای سال ۸۳ همه را غافلگیر کرد. از اوایل آذرماه هر روز رسانه‎ها آمار کشته‎شدگان را اعلام می‎کردند. در این شرایط هیئت دولت حمایت سریع از بی‌خانمان‎ها را تصویب کرد.

بیست و دوم آذر ۸۳، جلسه‎ی هیأت دولت به ریاست سید محمد خاتمی و وزیر کشور گزارشی از ساماندهی متکدیان و کارتن‌خواب‌ها ارایه کرد. بر اساس این گزارش، سالانه ۱۰ هزار متکدی در کشور ساماندهی شده‌اند و دولت نیز تا  آن زمان مبلغ ۶۲ میلیارد ریال اعتبار برای نگهداری و ساماندهی این افراد در سطح کشور پرداخت کرده است.

رییس‌جمهور پس از گزارش یاد شده، ضمن اظهار تأسف از وضعیت این افراد در جامعه، وزیر رفاه و تأمین اجتماعی را مکلف کرد حداکثر ظرف ۱۰ روز با همکاری دستگاه‌های ذیربط طرح لازم پوشش حمایتی این افراد را تهیه کرده و به هیأت دولت ارایه کند. هیأت دولت همچنین مقرر کرد علاوه بر اعتبارات موجود مبلغ یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال برای نگهداری متکدیان و بی‌خانمان‎ها در اختیار وزارت کشور قرار گیرد.(۶)

گفته می‎شد در طی ۲۳ روز در نقاط مختلف تهران ۴۷ کارتن خواب  که اغلب آنها مجهول‌الهویه بوده‎اند، جان خود را از دست داده‎اند.(۷)

در چنین شرایطی کم‎کم خروشی دانشجویی در شهر شکل گرفت. دانشجویان عدالتخواه که پیش از این مراتب اعتراض خود را از طریق نامه‎هایی به دستگاه‎های مربوطه اعلام کرده بودند، این بار تصمیم گرفتند هر شب جلوی یکی از نهادهای مسئول تحصن کنند و در همان هوای سرد به شیوه کارتن‎خواب‎ها در خیابان بخوابند. آنها اگر چه اعلام کردند قصد تخریب هیچ دستگاهی را ندارند، اما همان آغاز از این حرکت تفسیرهای سیاسی شد و هر دستگاهی آن را به عنوان یک حرکت سیاسی علیه خود تفسیر می‎کرد. خبرگزاری ایسنا که آن زمان ابوالفضل فاتح مسئولیت آن را عهده‎دار بود، به پوشش خبری ماجرای کارتن‎خواب‎ها و حرکت دانشجویان پرداخت.

نخستین تحصن ۲۴ آذرماه روبروی شهرداری تهران شکل گرفت. آن شب خادم، رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران و مشایی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران به عنوان دو عضو ستاد ساماندهی بی‌خانمان‎ها و متکدیان به جمع دانشجویان آمدند تا حرف‎های آنها را بشنوند. این گفت‌وگو که بر روی کارتن‌ها و زیراندازها برگزار شد. خادم و مشایی عمده‌ترین مشکل ساماندهی بی‌خانمان‎ها را، نه “جمع‌آوری” بلکه ساماندهی سریع آنها در مرکز نگهداری از بی‌خانمان‎ها عنوان کردند.

خادم، رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران جمع‌آوری تمام بی‌خانمان‎ها را با توجه به حجم موجود آنها در جامعه، فارغ از توان دستگاهها خواند و با استناد به گزارش‎های تهیه شده از جمع‌آوری بی‌خانمان‎ها ظرف مدت آغاز طرح تا کنون اعلام کرد:«در حال حاضر ۱۸۵ خیابان خواب از سطح شهر توسط گشت‎های شبانه ستاد جمع‌آوری و به مرکز نگهداری بی‌خانمان‎ها منتقل شده‌اند.»

وی به مصوبه شورای عالی اداری کشور مبنی بر شرح وظایف هر یک از دستگاهها در ساماندهی متکدیان و بی‌خانمان‎ها اشاره کرد و گفت:«متاسفانه این مصوبه از زمان تصویب مورد عنایت لازم قرار نگرفته و در طول ۴ سال گذشته به اجرا در نیامد.» خادم، خطاب به دانشجویان حاضر گفت:«ما شما را در کنار خود می‌بینیم، اما موضوع ساماندهی بی‌خانمان‎ها، موضوع پیچیده‌ و در عین حال غریب و تنهایی است که تا وقتی درگیرش نباشید و خلاءها را نشناسید نمی‌توانید مشکلات را به سادگی حل کنید.»

وی افزود:«به دلیل همین مشکلات، متاسفانه از آغاز طرح تا کنون با وجود جمع‌آوری ۱۸۵ خیابان خواب منتقل شده به مرکز که شامل بیماران، معتادان، سالمندان بی‌سرپرست، زنان، بیماران روانی، معلولان و … می‌شود، تنها تعداد کمی با حکم قاضی مرکز به دستگاه‎ها سپرده شده‌اند.» به اعتقاد وی متأسفانه سیستم فعلی ورود به آسیب‎های اجتماعی در نگاه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان واقع‌بینانه نیست. خادم افزود: وقتی رییس ستاد دستور جمع‌آوری بی‌خانمان‎ها را می‌دهد، همه دستگاه‎ها باید پای مسؤولیت ساماندهی بایستند.

رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران گفت:«مشکلات درون‌سازمانی سازمان‎ها نیز در روند ساماندهی بی‌خانمان‎ها تأثیرگذار بوده است؛ به گونه‌ای که سازمان بهزیستی در حال حاضر در بحث ساماندهی کودکان خیابانی و تامین نیازهای کارمندان خود نیز مانده است.»

مشایی، معاون فرهنگی اجتماعی شهرداری تهران نیز گفت:«جمع‌آوری سریع بی‌خانمان‎ها و انتقال آنها به مرکز نگهداری با کندی عملیات ساماندهی به صلاح نیست و من در حال حاضر حتی با جمع‌آوری ۱۸۵ بی‌خانمان فعلی هم موافق نیستم؛ چراکه معتقدم تجمع انبوه آنها در مرکز خود موجبات پدید آمدن مشکلات دیگری می‌شود.» وی تصریح کرد:«در زمینه جمع‌آوری، نه شهرداری و نه نیروی انتظامی، هیچ مشکلی ندارند.»

مشایی در ادامه توضیحات خادم در خصوص عدم اجرای مصوبه شورای عالی اداری در ۴ سال گذشته نیز گفت:«متن مصوبه همکاری همه دستگاهها را می‌طلبد؛ اما گواهی می‌کنم آنچه امروز انجام‌ می‌شود و حتی فعالیت‌ شهرداری در این زمینه، محصول تلاش شورای شهر است.» وی افزود:«چنانچه در جلسات تصویب مصوبه شورای عالی اداری، بودم، در برابر وظیفه جمع‌آوری که بر عهده شهرداری گذاشته شده است، مقاومت می‌کردیم؛ چراکه شهرداری دستگاه متخصص شناسایی نیست.»(۸)

برخی حرف‎های مشایی بحث‎برانگیز شد و از جمله‎ی آنها این بود که بسیاری از افرادی که آمار فوتشان اعلام شده معتاد بوده‎اند و همین اعتیاد سبب فوت اکثر آنها بوده است نه سرما. به نظر می‎رسد شهرداری در این مقطع حرکت دانشجویان را برخواسته از طراحی‎های سیاسی مخالفانش می‎داند و معتقد است دانشجویان خواسته یا ناخواسته در پازلی که آنها با خبرسازی‎هایشان پررنگ کردند، عمل می‎کنند. شرایط به گونه‎ای بود که حتی چمران نیز به عنوان رئیس شورای شهر با تردید در خصوص آمارهای فوت سخن می‎گفت.(۹) از سوی دولت نیز البته متقابلا چنین نگاهی به حرکت دانشجویان وجود داشت و آنها نیز گاه حرکت دانشجویان را سیاسی و برای مخالفت با دولت تفسیر می‎کردند.

پس از تجمع مقابل شهرداری نوبت به سایر دستگاه‎ها رسید. جنبش عدالت‌خواه دانشجویی در اطلاعیه‌ خود تصریح کرد:«از آن جا که هیچ یک از سازمانهای تحت نظارت دستگاه‎ها را به تنهایی مسئول رسیدگی به امور خیابان‎خواب‎ها نمی‌دانیم، همانطور که مراسم شب گذشته را در مقابل ساختمان مرکزی شهرداری تهران برگزار کردیم، در ادامه تلاش برای جلب توجه مسئولان به اهمیت موضوع در شب‎های آینده به ترتیب در شب چهارشنبه مقابل استانداری تهران، شب پنج‌شنبه مقابل سازمان بهزیستی، شب جمعه در برابر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، شب شنبه در مقابل ساختمان کمیته امداد امام خمینی(ره) بیتوته خواهیم کرد.» در این اطلاعیه اعلام شده بود که جلسه‌ای نیز عصر روز یکشنبه ۲۹ آذر ماه در مسجد “هدایت” تهران با حضور مسؤولان سازمان‎های ذیربط برگزار و بیانیه‌ای منتشر خواهد شد.

سعید ابوطالب در تجمع دانشجویان مقابل سازمان بهزیستی حاضر شد و با آنها گفت‎و‎گو کرد. ابوطالب، نماینده مجلس هفتم و سازنده فیلم “رقص فقر” گفت:«زمانی که رقص مرگ را ساختم متوجه واقعیتی شدم که باید در حال حاضر مورد توجه قرار گیرد. می‌گویند بی‌خانمان‎ها عده‌ای معتاد و مطرودند اما بدانید که آنچه من از بی‌خانمانی دیدم نه به یک قشر و نه فقط به موضوع فقر اختصاص می‌یافت. “بی‌خانمانی” سقوط افراد از یک طبقه اجتماعی است که فقرا و معتادان بخشی از آنها را تشکیل می‌دهند، افرادی که به خاطر فشار فقر موضعی گرفتار خیابان‌خوابی شده‌اند.»

ابوطالب افزود:«بی‌خانمانی محصول اقتصاد بیمار است و باید خوب و واقعی تبیین شود؛ حال آن که سیستم‎های موجود بودجه‌ها را جذب می‌کنند اما در برابر این مسائل پاسخگو نیستند.»

در میان گفت‎و‎گوی دانشجویان با سعید ابوطالب، کارتن‎خوابی که درجمع دانشجویان حاضر شده بود، وارد بحث شد تا از شرایط خود بگوید. او تصریح کرد:«۵ سال است تلویزیون تماشا نکرده‌ام، نه معتادم نه خلافکار. به اجبار بازخرید شدم. زن و دو فرزندم پس از فقر و بیکاری رهایم کردند. گرفتار اعتیاد شدم، اما زمین را با دندان گزیدم و آن را ترک کردم. مس و مفرغی از زباله‌ها می‌یابم تا بفروشم و گرسنه نمانم. من برقکارم. اما هر جا می‌روم از من سوء پیشینه می‌خواهند. آیا من باید محکوم به مرگ در خیابان باشم؟» وی گفت:«من خیابان‎خوابم. اما خیابانی‎خوابی را به رفتن به اردوگاه ترجیح می‌دهم. چون اینجا احساس آزادی می‌کنم. هرچند که گرسنه باشم. من تنها یک چیز می‌خواهم: بازگشت به هویت انسانی‌ام. نه غذا و نه بستر گرم.» او یاد شهید رجایی را هم زنده کرد و گفت:«من به او رای مثبت دادم. خدایش بیامرزد که فقرا را درمی‌یافت و چه خالیست جای او.»

ابوطالب، نماینده مجلس هم در تایید صحبت‎های او گفت:«مشکل بی‌خانمان‎ها تنها با غذای گرم و سوپ حل نمی‌شود. اینها روزی در طبقه اجتماعی جای داشتند و به جامعه خود خدمت کرده‌اند.» وی افزود:«اوایل انقلاب کسانی بودند که از جیب خود برای فقرا خرج می‌کردند چرا همین عده، حالا که مسئول شده‌اند همین روحیه را ندارند؟»

آن شب البته دانشجویان سعید ابوطالب را نیز به چالش کشیدند و از اینکه او در مجلس چه کرده است پرسیدند. ابوطالب نیز ضمن توضیحاتی گفت:«شما دانشجویان موضوع بی‌خانمانی را می‌بینید اما نمایندگان باید همه موضوعات را ببینند و در مورد همه مسایل اظهارنظر کنند. بنابراین انتظار شما نزدیک به واقعیت نیست.» او به تعدادی از مسائلی اشاره کرد که در مجلس پیگیری کرده است. بدیهی بود که این اظهارات دانشجویان را قانع نکند. دانشجویی در پاسخ گفت:«درد ما هم این است که دچار روزمرگی شده‌ایم.»

در تجمع مقابل وزارت بهداشت هیچ یک از مسؤولان وزارت بهداشت در جمع دانشجویان حاضر نشد. اما مصباحی‎مقدم، نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی، دکتر واعظ مهدوی، معاون وزیر رفاه و دکتر خیرآبادی قائم مقام وزیر رفاه در امور خیریه در جمع دانشجویان حضور یافتند.

واعظ مهدوی، معاون وزیر رفاه طی گزارشی از عملکرد ستاد ساماندهی بی‌خانمان‎ها که در پی دستور رییس‎جمهوری از سوی وزارت رفاه تشکیل و مامور جمع‌آوری و ساماندهی کارتن‌خواب‎ها و بی‌خانمان‎ها شده، جمع‌آوری بی‌خانمان‎ها را توأم با مشکلات بهداشتی عنوان و اعلام کرد:«پس از تشکیل ستاد، طبق آخرین جلسه اعضا، مقرر شد همه امکانات برای این امر بسیج شود.» وی گفت:«عملیات جمع‌آوری رسما از پنجشنبه شب (دیشب) آغاز شده و تاکنون ۱۰۵ بی‌خانمان از خیابان‌ها جمع‌آوری شده‌اند.» به گفته معاون وزیر رفاه از آن جا که مشکل اصلی این افراد قرنطینه آنهاست به نظر می‌رسد ساماندهی آنها دو سه هفته بعد آغاز شود.

خیرآبادی، قائم مقام وزیر رفاه در امور خیریه و دبیر ستاد ساماندهی بی‌خانمان‎ها در وزارت رفاه نیز گفت:«بر اساس بازدیدی که دیشب از نقاط حادثه‌خیز تهران داشتیم، برآورد می‌شود یک‎هزار کارتن خواب در تهران نیاز به جمع‌آوری داشته باشند.» وی گفت:«طبق آیین‌نامه اجرایی ستاد که به دولت پیشنهاد خواهد شد، در حال حاضر ۱۳ دستگاه در این امر دخالت دارند.»(۱۰)

تحصن بعدی مقابل کمیته امداد انجام شد. آن شب علیرضا ظهیری، قائم مقام کمیته امداد استان تهران به جمع دانشجویان آمد. او گفت:«کمیته امداد پیش از تشکیل ستاد ساماندهی بی‌خانمان‎ها، حدود ۱۷۰ بی‌خانمان را در سرای احسان، مورد حمایت مالی و اجرایی قرار داده است. همچنین کارشناسان کمیته امداد در این مرکز برای شناسایی وضعیت بی‌خانمان‎ها فعال هستند.»

وی تصریح کرد:«در سال جاری کمیته امداد علاوه بر اسکان موقت بی‌خانمان‎ها، به بیش از ۲۰۰ خانواده که قادر به تامین نیاز مالی و مسکن مورد نیاز خود نبودند، بسته به تعداد عائله و محل سکونت‌ به میزان متفاوت ودیعه مسکن پرداخت کرده است.»

ظهیری، ایجاد مرکز مستقل از سوی کمیته امداد را خلاف قانون خواند و افزود:«کمیته امداد وظیفه ندارد در سطح شهر به دنبال کارتن‌خواب‎ها که جزئی از بی‌خانمان‎ها هستند، بگردد، بلکه این وظیفه نیروی انتظامی است؛ چرا که اغلب آنها دارای مشکلات پیچیده اجتماعی بوده و بعضا با مأموران درگیر هم می‌شوند.» وی همچنین گفت:«چنانچه مسئولان از تحویل بی‌خانمان‎های جمع‌آوری شده اطلاعی به کمیته امداد می‌دادند، حتما اقدام می‌کردیم.»(۱۱)

با پیگیری دانشجویان روند تلاش‎های مسئولین سرعتی قابل توجه پیدا کرد. رییس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران از جمع آوری بیش از ۵۰۰ بی‌خانمان و کارتن‎خواب و انتقال آنها به مراکز نگهداری خبر داد و گفت:«از این تعداد ۳۰۰ بی‌خانمان بر اساس ضرب‌الاجل تعیین شده با هدف نجات جان بی‌خانمان‎ها، روز پنجشنبه جمع‌آوری شده و در سرای احسان و مرکز اسلامشهر اسکان یافتند.» رسول خادم با اشاره به اینکه جمع‌آوری ضرب‌الاجل بی‌خانمان‎ها توسط نیروی انتظامی صورت گرفته است، افزود:«شورای شهر تهران علی رغم این که مطابق مصوبه شورای عالی اداری به عنوان دستگاه نظارتی مسئولیت اجرایی به طور مستقیم در ساماندهی مددجویان ندارد، اما تمام توان خود را برای هماهنگی و تقویت ستاد ساماندهی متکدیان و بی‌خانمان‎ها بکار می‌گیرد.»(۱۲)

با این‎همه این‎گونه نبود که مسئله به یکباره حل شده باشد. فرمانده نیروی انتظامی تهران بزرگ بیست و نهم آذرماه با تاکید بر اینکه وظیفه نیروی انتظامی در مقابل کارتن‌خواب‎ها حمایت انتظامی است، گفت:«دو بخش از کارتن‎خواب‎های جمع‌آوری شده تحویل گرفته شدند، اما از آنجا که یک بخش دیگر جمع‌آوری شده روی دست نیروی انتظامی مانده است، ما نیز گفتیم کاری نشود.»(۱۳)

کمی بعد نوبت به برنامه‎ی مسجد هدایت رسید. دانشجویان این مسجد را با عنوان مجلس ختم، هماهنگ کرده بودند. این برنامه در واقع مجلس ختم کارتن‎خواب‎هایی بود که در این چند ماه فوت کردند. حسن رحیم‎پور ازغدی و سعید قاسمی در این برنامه سخنرانی کردند و مسئولین مختلف نیز گزارشی از روند پیگیری‎های خود به دانشجویان ارائه دادند.

رحیم‎پور با اشاره به خیابان‌خوابی دانشجویان عضو جنبش عدالتخواه دانشجویی  مقابل ساختمان دستگاههای عضو ستاد ساماندهی بی‌خانمان‎های استان تهران گفت: به شما دانشجویان به خاطر وجدان بیدارتان تبریک می‌گویم و از شما قدردانی می‌کنم که با پنج شب خوابیدن در خیابان نشان دادید که انسان مسؤول چگونه انسانی است.

وی افزود: هیچ توجیهی برای وجود کارتن‌خواب‌ها در جامعه اسلامی وجود ندارد و اقدام شما دانشجویان حتی نوعی اعتراض به مردمی بود که به دیدن خیابان‌خواب‌ها عادت کرده بودند.

رحیم‌پور ازغدی افزود: متأسفانه متولیان تا زمانی که موضوعی رسانه‌ای و حیثیتی نشود، به فکر حل مساله و مشکل نمی‌افتند؛ درحالیکه دیدیم اگر اراده کنند، ظرف ۴۸ ساعت می‌توانند حدود ۶۰۰ بی‌خانمان و کارتن‌خواب را جمع کنند.

چند روز بعد در زمستان ۸۳، دانشجویان عدالت‌خواه بعد از نماز ظهر و عصر نزد رهبری رفتند. ایشان کارتن‌خوابی دانشجویان را جالب توصیف کردند و گفته بودند که من پیگیر خبرهای آن اتفاق بودم و ادامه داده بودند: «خیلی خوب بود من از نگاه کردن اینها و خواندن این موارد واقعا لذت بردم و از بودن جریان‌هایی مثل شما خدا را شکر می‌کنم. شما بدانید که مملکت مال شماست. مال این تفکر است. البته عده‌ای هیاهو و کارهایی می‌کنند اما الباطل جوله، فاما الزبد فیذهب الجفا… اینها کف روی آب است و آنچه که می‌ماند همین جریان است. البته به شرط اینکه کار کنید، به شرط اینکه کار کنید… با مسئولین ملاقات کنید با رئیس جمهور فعلی، با رئیس جمهور آینده، با وزرا و… حرف بزنید و نقد کنید… من شما را دوست دارم و برایتان دعا می‌کنم.»

این سال‎ها، سال‎هایی است که رنگ و بوی عدالتخواهی فضای دانشجویی را از خود متأثر می‎کند و کم‎کم مطالباتی انقلابی در کشور حاکم می‎شود. مسئله‎ی کارتن‎خواب‎ها، یکی از محورهایی است که مورد توجه دانشجویان عدالتخواه قرار می‎گیرد. در این ماجرا نهادهای مسئول هر کدام به نوبه خود وارد عمل شدند و با پیگیری دانشجویان بر روند تلاش‎های خود سرعت بخشیدند. حرکت دانشجویان حرکتی بود غیرسیاسی که اجازه‎ی سوء استفاده را نیز نه به داخلی‎ها می‎داد نه خارجی‎ها. حرکتی مبتنی بر مسائل واقعی جامعه که کم‎کم گفتمان عدالتخواهی را به گفتمان غالب در کشور تبدیل کرد. اگر چنین حرکت‎هایی نبود شاید سوم تیر هیچ‎گاه به وقوع نمی‎پیوست.