توسعه برنامه موشکی ایران؛ بی‌اعتنایی به تحریم‌های سازمان ملل متحد

پرتاب دومین ماهواره ایرانی به فضا علاوه بر اینکه مورد توجه محافل خبری جهان قرار گرفت ، تحلیل های متفاوتی را هم در مراکز استراتژیک پدیدآورد.

پیتر کریل تحلیلگر اندیشکده نظامی (Arms Control Today) در این باره می گوید:

ایران به طرز موفقیت آمیزی در پانزدهم ژوئن یک ماهواره را در مدار زمین قرار داده است، اقدامی که گواهی است بر مهارت فزاینده ی این کشور در رابطه با فنآوری موشکی؛ این فن آوری موشکی همچنین می تواند در برنامه های موشکی بالستیک نیز به کار گرفته شود. این اقدام، که دومین پرتاب ماهواره ی موفقیت آمیز تهران به شمار می رود، نقض و بی اعتنایی به تحریم های سازمان ملل متحد بر ضد ایران به شمار می رود، تحریم هایی که بر اساس آن، این کشور از هرگونه اقدامی مرتبط با موشک های بالستیک منع شده است.

ایران این ماهواره را بر روی موشکی دو مرحله ای به نام سفیر 1 ب به فضا پرتاب کرد، موشکی که نسخه ای از سیستم سفیر 2 می باشد که این کشور برای اولین پرتاب موفق اش در فوریه ی 2009 از آن استفاده کرده بود. تهران در اولین اقدام اش برای پرتاب ماهواره به فضا، در آگوست 2008 با شکست مواجه شده بود. پیش از آن، این کشور برای قرار دادن ماهواره هایش در مدار زمین به روسیه وابسته بود. جولای گذشته، مسکو اعلام کرد که دیگر ماهواره های ایرانی را پرتاب نخواهد کرد.

شانزدهم ژوئن، شبکه ی تلویزیونی رسمی ایران، پرس تی وی، اعلام کرد که سفیر ماهواره ی تصویربرداری موسوم به رصد را در مدار زمین قرار داده است، ماهواره ای که طبق برنامه قرار است به مدت دو ماه، هر روز 15 بار دور زمین بچرخد. هجدهم ژوئن، تهران تایمز، روزنامه ی رسمی ایران اعلام کرد که رصد برای مأموریت های توپوگرافی و نقشه برداری با وضوح بالا مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

بنا به گفته ی متخصصان فنّی، هرچند ایران هیچ پیشرفت قابل توجهی را در رابطه با توانایی های موشکی اش در دومین پرتاب موفق سفیر به نمایش نگذاشته است، اما استفاده ی دوباره اش از این سیستم نشانگر این است که این کشور به شیوه ای روشمند و زیرکانه توسعه ی فنآوری موشکی اش را دنبال می کند. بازرس تسلیحات پیشین سازمان ملل متحد، جفری فوردن در پیام الکترونیکی ای که بیستم ژوئن برای آرمز کنترل تودی# فرستاده بود، گفت: “از اینکه آنها دومین ماهواره را به وسیله ی همان موشک انداز پرتاب کردند، شگفت زده ام. این کاری است که از یک برنامه ی توسعه ی موشکی نظام مند بر می آید.”

اوزی روبین، رییس پیشین سازمان دفاع موشکی اسراییل نیز در پیام الکترونیکی 21 ژوئن خود خاطر نشان کرد که فاصله ی 29 ماهه ی بین اولین و دومین پرتاب موفق ایران “نسبتاً فاصله ی کوتاهی است و نشانگر این است که ایرانیان پول فراوانی را به سمت برنامه ی موشکی شان سرازیر کرده اند”. ایران اعلام کرده است که در نظر دارد طی سال آینده ماهواره های دیگری به فضا پرتاب کند. همچنین این کشور برنامه دارد تا اولین موشک با سرنشیناش در سال 2019 به فضا را پرتاب کند.‬‬

به نظر میرسد که برنامه فضایی جاه طلبانه ایران با تأخیر مواجه شده است. مارس 2010، مقامات ایرانی اعلام کرده بودند که ماهواره رصد در آگوست 2010 به فضا پرتاب خواهد شد، پس از آن، زمان این اقدام را به 11 فوریه، سالگرد انقلاب 1979 ایران موکول کردند و در آخر، ماه پیش این اتفاق رخ داد.‬‬‬‬

به گزارش اشراف تحلیلگر این موسسه سپس ایران را به نقض قطعنامه سازمان ملل متهم کرده و می گوید: به نظر می رسد که پرتاب ماهواره ی سفیر نقض قطعنامه ی 1929 شورای امنیت سازمان ملل می باشد که در ژوئن 2010 تصویب شد، این قطعنامه ایران را از انجام “هرگونه فعالیت” مرتبط با موشک های بالستیک با قابلیت استفاده در برنامه ی هسته ای، “از جمله پرتاب های با استفاده از فنآوری موشکی بالستیک” منع می کند. بسیاری از فنآوری های مورد استفاده در ابزار پرتاب فضایی، کاربرد و اهمیت فراوانی برای موشک های بالستیک نیز دارند. برآورد اطلاعاتی سال 2009 نیروی هوایی ایالات متحده در مورد تهدیدهای موشک های بالستیک و هدایت شونده (کروز) اعلام کرد که سفیر می تواند به عنوان بستر آزمایشی برای فنآوری های موشکی بالستیک به کار گرفته شود.

بیست و چهارم ژوئن، یکی از مقامات وزارت امور خارجه به آرمز کنترل تودی اعلام کرد که ایالت متحده قصد دارد تا این نقض تحریم را در کمیته ی تحریم های ایرانِ شورای امنیت مطرح کند.

با این وجود، متخصصان فنّی خاطر نشان کردند که سفیر به عنوان وسیله ای برای پرتاب فضایی طراحی شده است، و نه سیستمی نظامی. این متخصصان افزودند که سفیر بدنه ی سبک و میزان شتاب پایینی دارد و برای استفاده به عنوان موشک نیازمند این است تغییرات و اصلاحات گسترده ای بر روی آن صورت پذیرد.

همچنین، سفیر برای این طراحی شده است که تنها تجهیزات کوچکی را حمل کند. وزن ماهوارهی رصد تنها کمی بیشتر از 15 کیلوگرم می باشد، حال اینکه اولین ماهواره ی ایران نیز حدود دو برابر این میزان وزن داشت. موشک های با قابلیت حمل بمب هسته ای عموماً قادر به حمل تجهیزاتی با وزن حداقل 500 کیلوگرم می باشند. ‬

مایکل المن#، از اعضای ارشد مؤسسه بین المللی مطالعات راهبردی در بحرین و بازرس تسلیحات پیشین سازمان ملل متحد، در مصاحبه ای در نوزدهم ژوئن گفت که اگر سفیر برای اینکه به عنوان موشکی بالستیک مورد استفاده قرار گیرد، اصلاحات و تغییراتی در آن صورت می گرفت، توانایی آن را داشت تا کلاهکی به وزن 700 تا 800 کیلوگرم را بین 2000 تا 2400 کیلومتر حمل کند. هرچند چنین سیستمی توانایی آن را خواهد داشت تا به اهداف احتمالی در منطقه، از جمله اسراییل دسترسی داشته باشد، ایران پیش از این، به طور موفقیت آمیزی موشک های بالستیکی با قابلیت های بیشتری را مورد آزمایش قرار داده است که توانایی طی چنین مسافت هایی را دارند.

بر اساس برآورد اطلاعاتی سال 2009 نیروی هوایی، سفیر می تواند به موشک بالستیکی با برد بیش از 3000 کیلومتر تبدیل گردد، اما مشخص نیست ظرفیت چنین سیستمی چقدر ممکن است باشد.

فوریه ی گذشته، ایران از موشک انداز بزرگتر و قابل تری موسوم به سیمرغ پرده برداری کرد، موشک اندازی که به گفته ی مقامات ایرانی برای پرتاب ماهواره های سنگین تر طراحی شده است و قرار بود اولین پرتابش را در فوریه ی 2011 انجام دهد.

مدیر اطلاعات ملّی، جیمز کلاپر، روز دهم مارس به کمیسیون نیروهای مسلح مجلس اعلام کرد که طرح سیمرغ “می تواند به عنوان موشک انداز کلاس 1-CBM مورد استفاده قرار گیرد”. اشاره ی کلاپر به موشک های بالستیک قاره پیما بوده است.

متخصصان فنی خاطر نشان کردند که ایران تنها مدل آزمایش ای از این سیستم را به نمایش گذاشته اند، که ممکن است تا مدتی قادر به پرتاب موشک نباشد. به گفته ی روبین، “در آن زمان کاملاً برای من مشخص بود که اولین پرتاب این سیستم سال ها طول خواهد کشید”.

المن اعلام کرد که ممکن است عوامل متعدد دیگری در به تأخیر انداختن پرتاب برنامه ریزی شده ی سیمرغ مؤثر بوده باشند، از جمله آماده سازی ماهواره هایی که سیمرغ برای پرتاب آنها طراحی شده است و ساخت تأسیسات پرتاب مناسب این سیستم. به گفته ی او، “پرتاب سیمرغ از سکوهای موجود بسیار مشکل خواهد بود”.

طرح سیمرغ شبیه موشکی است موسوم به Unha-2 که کره ی شمالی در ماه می 2009 به فضا پرتاب کرد، و هر دو سیستم از دسته ی چهارتایی ای از موشک های نودانگ کره ی شمالی در پرتاب کننده های مرحله ی اول شان استفاده می کنند. (ن.ک. ACT، ژوئن 2009)

به نظر می رسد که ایران علاوه بر پرتاب ماهواره اش، همچنان به آزمایش موشک های بالستیک اش ادامه می دهد، هرچند دیگر به اندازه ی قبل به صورت علنی دست به چنین اقداماتی نمی زند. بر اساس گزارش سازمان ملل که به ارزیابی تحریم های برضد ایران پرداخته است، تهران یکی از پیشرفته ترین موشک های اش، موشک دو مرحله ای با سوخت جامد سجّیل 2 را دو بار به صورت غیر علنی در اکتبر سال 2010 و ژانویه ی گذشته مورد آزمایش قرار داده است (ن.ک. ACT، ژوئن 2011). بر اساس این گزارش، که هنوز منتشر نشده است و توسط هیئتی از متخصصانی نوشته شده است که توسط دبیر کل سازمان ملل، بان کی مون، برگزیده شده اند، این هیئت توسط کشوری دیگر از آزمایش های سجّیل 2 باخبر شده است.

سکوت ایران در رابطه با آزمایش هایش در تضاد با اقداماتش در زمانی قرار دارد که آزمایش های موشکی اش را اغلب به همراه فیلم و جلسات مطبوعاتی مقامات علنی می کرد.

متخصصان اعلام کردند که دلایل این تغییر رویه مشخص نمی باشد. به اعتقاد روبین ممنوعیت های سازمان ملل که ژوئن گذشته بر ضد ایران اعمال شده است، دلیل اصلی این تغییر رفتار به شمار نمی رود. او گفت: “از آنها بیشتر انتظار می رود تا به رغم این قطعنامه، آزمایش هایشان را به رخ بکشند، نه اینکه آنها را مخفی نگه دارند”.

او خاطر نشان کرد که یکی از عوامل می تواند اختلاف نظرهای اخیر ایالات متحده و روسیه در رابطه با استقرار سیستم دفاع موشکی ایالات متحده در اروپا باشد، سیستمی که عمدتاً با هدف مقابله با موشک عای ایرانی طراحی شده است. مسکو معتقد است که برنامه های دفاع موشکی ضرورت چندانی ندارد و موشک های ایرانی تهدیدی را برای اروپا ایجاد نمی کنند. به گفتهی روبین، از آنجایی که سجّیل 2 بخشهایی از اروپا را در تیررس خود قرار میدهد، آزمایش چنین سیستمهایی “منطق روسها را با مشکل مواجه خواهد کرد و کمی آنها را مضحک به نظر خواهد رساند”.‬‬‬‬‬

در این اواخر، امینیان جزی، سفیر ایران در رومانی، این موضوع که موشک های کشورش تهدیدی برای اروپا به شمار می روند را تکذیب کرد و اعلام کرد که این موشک ها ماهیتی دفاعی دارند. آژانس خبرگزاری فرانسه در بیستم ژوئن گزارش داد که امینیان به یک وبسایت خبری رومانیایی گفته است، “ما بر این باوریم که هدف سپر ضد موشکی کشور ما نیست”، بلکه این سپر روسیه را هدف قرار داده است.

وزارت امور خارجه رومانی در اطلاعیهای رسمی در روز بیستم ژوئن اعلام کرد که امینیان برای توضیح درمورد اظهاراتش فرا خوانده شد، اظهاراتی که به گفته ی بوخارست “سازنده نمی باشند”.