تریبون مستضعفین– زهرا فیضی
زمانی که از اوقات فراغت سخن به میان می‌آید نا خودآگاه توجه همگی ما به گروهی از جوانان و نوجوانان جامعه که در تعطیلات هستند و درس و کلاسشان تعطیل شده است، معطوف می‌شود اما باید بدانیم که حقیقت این نیست!
اوقات فراغت تنها برای این گروه نیست بلکه هر انسانی اعم از پیر و جوان به اوقات فراغت نیاز دارند. اوقات فراغت باعث می‌شود میزان بازدهی کار فرد افزایش یافته و مانع خستگی و افسردگی‌اش شود.
اوقات فراغت یعنی…
معنای عام و کلی اوقات فراغت در فرهنگ نامه عمید چنین است: اوقات فراغت در فارسی به معنای آسودگی و آسایش است. آسایش و آسودگی از کار و شغل و فرد به کاری می‌پردازد که به آن با کمال میل توجه دارد و علاقه نشان میدهد.
کارکرد اوقات فراغت
گذراندن اوقات فراغت و داشتن برنامه برای آن کارکردهایی همچون افزایش ارتباط با دیگران و افزایش بهره‌وری، شکوفایی و رشد استعداد را به دنبال دارد. فردی که زمانی را به فعالیت‌های خاص و مورد علاقه‌اش اختصاص میدهد خلاقیتش شکوفا می‌شود. شاید مهمترین کارکردی اوقات فراغت دارد و بیشترین تاثیر را در سطح کلان دارد همین رشد و شکوفایی استعدادها است.
برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت
با بررسی کوتاهی می‌بینیم اکثر جوامع پبشرفته برای اوقات فراغت افراد جامعه خود خصوصا جوانان و نوجوانان برنامه‌های دقیق و هدفمندی را سامان داده و امکانات مورد نیاز برای گذران اوقات فراغت آنان فراهم می‌نمایند.
توجه به زمان اوقات فراغت یا زمان فراغت از کار نیز در متون دینی‌مان جایگاه و اهمیت خاصی دارد به طوری که امام محمد باقر علیه اسلام می‌فرمایند: وقت‌تان را به چهار بخش تقسیم کنید. بخش اول را برای خدا و ارتباط و راز و نیاز با او اختصاص دهید. بخش دوم را صرف کار و تلاش به تناسب توانتان کنید. بخش سوم را به بر قراری ارتباط با دیگران و انس با افراد دیگر بگذرانید بخش چهارم به تفریحات سالم و غیر حرام بپردازید. و نیز ایشان در ادامه می‌فرمایند که با این بخش آخر سه بخش دیگر نیز تضمین می‌شوند.
اوقات فراغتی که نیست!
هر ساله با نزدیک شدن به ایام تعطیلات، دستگاه‌های مختلف برنامه‌های خود را تحت عنوان غنی‌سازی اوقات دانش آموزان اعلام می‌کنند. وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و … هر ساله آمار و برنامه‌هایی برای گزارندن اوقات فراغت گزارش می‌کنند که غالب آن‌ها برنامه‌های هنری، شعر، خوشنویسی، نقاشی و … یا بهتر بگوییم همان چیزهایی که در طول سال تحصیلی مورد غفلت قرار گرفته‌اند، می‌باشد.
اما آيا این برنامه‌ها در دسترس همه جوانان و نوجوانان جامعه قرار دارد؟
بسیاری از امکانات تنظیم شده تنها در اختیار گروه‌های خاصی قرار می‌گیرد. نحوه برنامه‌ریزی مکانی و همچنین هزینه‌هایی که برای این برنامه‌ها در نظر گرفته می‌شود به گونه‌ای است که تنها قشرهای خاصی از آن‌ها بهره می‌گیرند. برای نمونه بسیاری از برنامه‌های هنری مانند نقاشی در کلاس‌هایی برگزار می‌شود که هر فردی از قشرهای پایین جامعه برای شرکت در آن باید علاوه بر دادن هزینه‌های هنگفت کلاس، باید مسیر بسیار طولانی را طی نماید که هم از نظر مالی هزینه‌بر است و هم از نظر زمانی.
از سویی دیگر گاهی برنامه‌ریزی که در زمینه اوقات فراغت تنظیم می‌شود همراه با یک موازی کاری در میان دستگاه‌ها می‌باشد. که علاوه بر صرف هزینه در میان دستگاه‌ها، نوعی بی‌نظارتی در نحوه اجرای آن را منجر می‌شود.
کارشناسان مسائل تربیتی معتقدند که در صورتی که برای اوقات فراغت برنامه‌ریزی و نظارتی صحیح نشود با توجه به این که این اوقات نقش مهمی را در شکوفایی استعدادها دارد به جای آن که به عنوان یک زمینه مساعد جهت رشد استفاده شود خود به تهدید تبدیل می‌شود.
بی‌توجهی به نحوه صحیح گذران اوقات فراغت با عث می‌شود که بسیاری از قشر جوان و نوجوان در انتخاب صحیح گذران اوقات فراغت دچار اشتباه شوند و گاه اوقات فراغت ناسالم جای اوقات فراغت سالم را می‌گیرد. در این حالت دیگر نه تنها اوقات فراغت سازنده نیست بلکه خود به تهدیدی تبدیل می‌شود که باعث می‌شود رفتار و افکار نادرست و بزهکارانه را در خود رشد میدهد.
بایدها و نبایدهای اوقات فراغت
به اعتقاد دکتر کباری جامعه شناس و استاد دانشگاه، برای جوانان لحظه‌های فراغت هم می‌توانند سازنده و مفید باشد و هم مخرب و ویرانگر، به تعبیر دیگر فقدان هدف و بی‌برنامگی سبب پیدایش فراغت‌های بیمار‌گونه و انواع انحرافات و بزهکاری در جامعه می‌شود.
نتایج حاصل از بررسی که از سوی دکتر کباری درباره اوقات فراغت جوانان در تابستان سال گذشته صورت گرفته نشان میدهد که در اغلب مناطق شهری به ویژه در شهرهای بزرگ، خیابان گردی و رفتن به پارک‌ها و مجموعه‌های تفریحی به عنوان یکی از راه‌های گذراندن است که با توجه به سیل عظیم از نیروهای آزاد شده در زمان تابستان و تمایل به فعالیت‌های جمعی و گروهی، در هر لحظه می‌توان انتظار داشت که هیجانات انباشته شده در میان آنان تخلیه شده و زمینه بروز هر گونه حادثه یا فعالیت مهار نشدنی را فراهم می‌آورد. و به شکل‌های انحرافات اجتماعی و رفتارهای بزهکارانه خود را نشان دهد.
از طرفی باید در مورد نوع برنامه‌هایی که برای گذراندن اوقات فراغت درنظر گرفته می‌شود دقت نمود. باید فعالیت‌هایی در این اوقات قرار گیرد که خلاقیت و نوآوری را در میان جوانان افزایش دهد. برنامه‌هایی که با رسانه‌ها بیشتر در تماس باشد (صوتی و تصویری) میزان خلاقیت فرد را کاهش میدهد و این در حالی است که برنامه‌های اوقات فراغت در جامعه ما را بیشتر این گونه رسانه ها تشکیل میدهد.
اوقات فراغت صوتی تصویری
دکتر سعید معید فرد استاد دانشگاه تهران درباره میزان استفاده از رسانه‌های صوتی و تصویری به جای رسانه‌های مکتوب در پرکردن اوقات فراغت می‌گوید: تحقیقات نشان میدهد که بیش از 50 درصد اوقات فراغت افراد صرف رسانه‌های صوتی – تصویری و کمتر از 20 درصد صرف رسانه‌های مکتوب می‌شود. این جامعه شناس معتقد است که بهره‌برداری از رسانه‌های صوتی و تصویری برای جوانان است و مانع تقویت خلاقیت و آفرینندگی در آن‌ها می‌شود.
با توجه به صحبت‌های گفته شده به این نتیجه می‌رسیم که توجه به نحوه گذران اوقات فراغت نه تنها برای جامعه بلکه برای فرد بسیار مهم است. البته نباید فراموش کرد اوقات فراغت تنها برای ایام تعطیلات نیست بلکه باید برنامه‌ای را برای نحوه گذراندن آن در طول زندگی داشت. همچنین نوع فعالیتی که برای این اوقات در نظر گرفته می‌شود نیز مهم است. توجه به فعالیت‌هایی که خلاقیت را افزایش میدهد باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
Sorry. No data so far.