موضوع حساب‌هاي قرض‌الحسنه، قرعه‌كشي اين حساب‌ها و تبليغات رنگارنگ بانكي براي جوايز آن، يكي از مسائل همواره مطرح در زمينه نظام بانكي كشور بوده است.
قرعه‌کشی‌های سالانه حساب‌های قرض‌الحسنه بانک‌ها، به اندازه‌ای جذاب است که برخي بانك‌ها در سال‌هاي جاري، میزان قرعه‌كشي سالانه خود را به دو بار افزايش داده‌اند، ولی اين مسأله، همواره يك پرسش را در ذهن مخاطب برمي‌انگيزد كه آيا افتتاح حساب با انگيزشي كه در اثر تبليغات اين قرعه‌كشي‌ها در فرد ايجاد مي‌شود، ماهيت قرض‌الحسنه را تحت‌الشعاع قرار نمي‌دهد؟!
حساب‌هايي كه با قرعه‌كشي باز و سپس بسته مي‌شوند
در يك بررسي ساده، مي‌توان دريافت كه اگر افتتاح حساب قرض‌الحسنه با نيت استفاده بانك از موجودي آن براي پرداخت وام‌هاي بدون سود به افراد دارای شرايط باشد، طبيعي است كه اين حساب و مبلغ آن براي مدت طولاني دست نخورده بماند؛ حال آن كه در بیشتر جشنواره‌هاي جوايز قرض‌الحسنه، تعداد و مبالغ موجودي اين حساب‌ها در بازه زماني چند ماهه قرعه‌كشي به شدت افزايش يافته و پس از پايان قرعه‌كشي كاهش مي‌يابند، تا جايي كه مسئول روابط عمومي يكي از بانك‌هاي معتبر كشور در گفت‌وگو با خبرنگار «تابناك» تأكيد مي‌كند، بسیاری از اين حساب‌ها، دقيقا در دوره قرعه‌كشي افتتاح و پس از آن بسته مي‌شوند؛ يعني نه تنها مشتري اقدام به تخليه وجه از حساب خود مي‌كند، بلكه در برخي موارد، حتي حاضر به باقي ماندن يك حساب قرض‌الحسنه با موجودي حداقلي ده هزار توماني نيز نمي‌شود.
روشن است كه در این فرآيند، اثري از نيت احسان و گسترش سنت قرض‌الحسنه ديده نمي‌شود و مي‌توان آشکارا گفت كه اين جشنواره‌هاي قرعه‌كشي، رفته رفته ماهيت پديده‌اي با نام حساب بانكي قرض‌الحسنه را تغيير داده‌اند و اين جذابيت تا جايي اثرگذار بوده كه حتي برخي بانك‌ها، به تازگی حساب‌هاي غير قرض‌الحسنه خود را نيز در قرعه‌كشي‌ها شركت داده اند تا مشتري مجبور نباشد براي بهره‌مندي، حساب جديدي را باز و دوباره آن را ببندد و به اين صورت، هزينه بروكراسي و ثبتي مجموعه را بالا ببرد، بلکه او مي‌تواند تنها براي افزايش شانس برنده شدن، موجودي حساب جاري خود را افزايش داده و مدتي آن را مسدود کند.
قرعه‌كشي حساب‌هاي قرض‌الحسنه و…
اما ماجرا به اين جا پایان نمی‌یابد. متأسفانه، دیده مي‌شود كه برخي از اين بانك‌ها يا موسسات تازه راه‌اندازی شده مالي و اعتباري در تبليغات خود براي قرعه‌كشي‌ها، تلاش براي وانمود كردن عكس ماجرا را دارند كه به طرز زننده‌اي توسط گوينده از افتتاح حساب با نيت قربة الي‌الله سخن گفته مي‌شود. در این باره باید گفت، اين مسأله نه تنها به سرپوشي بر ماهيت متفاوت كار تبديل نمي‌شود، بلكه نوعي بي‌احترامي به مقدسات و دستمايه قرار دادن آشكار مضامين ديني براي رسيدن به هدفي ديگر را به ذهن متبادر مي‌كند.
گذشته از همه موارد گفته شده، پرسش اساسي اينجاست كه اگر ابتكار حساب قرض‌الحسنه پس از انقلاب و در راستاي اجراي قوانين بانكداري صورت گرفته، كاملا طبيعي است كه دیگر كارويژه‌هاي ثانوي آن نيز در راستاي احكام اسلامي بوده باشد، در حالي كه امروز برخي ماهيت قرعه‌كشي‌هاي قرض‌الحسنه را مغاير با احكام اسلامي مي‌دانند!
براي نمونه، در بيشتر استفتا‌هايي كه از مراجع معظم بابت قرعه‌كشي شده، پاسخ‌هايي با اين مضمون آورده شده كه به دليل تشابه به فتاواي حضرت آيت‌الله تبريزي (رة) به عنوان نمونه اشاره مي‌كنيم:
«چنانچه شخصی که پول به بانک می گذارد، شرط قرعه کشی و دادن جایزه نکند، به طوری که اگر بانک قرعه‌کشی نکرد و با اینکه به اسم شخص درآمد جایزه را به او نداد، شخص مزبور، حق‌المطالبه آن را برای خود قایل نباشد، در این صورت، گرفتن جایزه مانعی ندارد و جایزه ای که به او تعلق می‌گیرد، حکم مجهول المالک دارد».
طبيعي است كه چنين چیزی درست نيست، چرا که بیشتر افتتاح حساب‌ها در آستانه قرعه‌كشي به نيت برنده شدن صورت مي‌گيرد و باید گفت كه فرد حتي در صورت آگاهی از احتمال اينكه قرعه‌كشي انجام نشود، اقدام به افتتاح حساب نخواهد كرد؛ چه رسد به احتمال اينكه جايزه فرد برنده را به او ندهند و البته حضور ناظراني از دیگر سازمان‌ها بر قرعه‌كشي بانك‌ها، تنها عاملي برای اطمينان مشتريان از دادن جوايز به عنوان حق برندگان است و تأييدي بر اين مدعاست كه افتتاح كنندگان، نه تنها از حق گرفتن جايزه نخواهند گذشت، بلكه دقيقا به همين دليل شركت كرده‌اند.
عاملان به قرض‌الحسنه را تكريم كنيد
شايد اگر بانك‌ها قصد تكريم شركت‌كنندگان در حساب‌ها و سنت قرض‌الحسنه را داشتند، بهتر بود، بدون اعلام دوره‌هاي قرعه‌كشي، به كساني كه سال‌هاست چنين حساب‌هايي را باز کرده و برای ايجاد امكان دادن وام قرض‌الحسنه به نيازمندان، موجودي آن را كم نكرده و يا افزوده‌اند، بدون قرعه‌كشي و به حسب مدت قرار دادن اين اعتبار طي سال‌ها در اختيار بانك، جوايزي برای قدرداني به آنان اهدا مي‌شد.
البته این پرسش هم از مسئولين بانك مركزي بد نيست كه با وجود اين همه دقت در مقررات بانكي بر اجراي قانون بانكداري اسلامي طي عقود و موارد مشابه، چرا به تكرار قرعه‌كشي‌هايي كه شبهه بارز غير شرعي بودن ـ بنا بر فتواي مراجع عظام ـ را دارند، پيوسته و بي‌كوچكترين اعمال محدوديت يا نظارت شرعي، مجوز داده مي‌شود؟
اگر هدف تنها سودآوري است، دست از سر قرض‌الحسنه برداريد!
اگر بانك‌ها به تداوم سودآوري پافشاری دارند و قرض‌الحسنه را فاقد اين كار ويژه مي‌دانند، بهتر نيست از اجراي اين سنت به شيوه‌هاي درآمدزا و لاتاري‌گونه دست برداشته و به كلي آن را رها كنند تا اينكه با چنين عمليات‌هايي، انگيزه و فضاي معنوي حاكم بر قرض‌الحسنه را تحت‌الشعاع قرار دهند؟!
گفتني است، هم اكنون بسياري از صندوق‌هاي قرض‌الحسنه خيرين در مساجد، هيأت‌ها و دسته‌هاي ديگر ـ حتي بدون داشتن جايگاه ثبت شده و رسمي كشوري همانند سال‌هاي پيش از انقلاب ـ در حال رساندن خدمات شایسته قرض‌الحسنه به نيازمندان بوده و مردم با نيت حقيقي معنوي در خدمات اين صندوق‌ها مشاركت مي‌کنند.
Sorry. No data so far.