ترکیه بدون اردوغان

به دنبال بستری شدن رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه و همچنین طولانی شدن دوران نقاهت وی، تحلیل گران داخلی و خارجی مسائل ترکیه گمانه های زیادی را پیرامون آینده سیاسی وی ، حزب عدالت و توسعه و جمهوری لائیک ترکیه مطرح کرده اند. وب سایت خبری تحلیلی اسلام تایمز نوشت :”در حاليكه طي روزهاي اخير وضعيت جسماني نخست وزير تركيه خبر ساز شده است ، اخبار ديگري مبني بر بروز اختلافات شديدي در داخل حزب اردوغان منتشر شده است؛ كه احتمال بروز بحران سياسي در اين كشور را شدت مي دهد”. سایت خبری تحلیلی دبکا فایل در 18 دسامبر از رایزنی آمریکا با نظامیان ترکیه برای دوران پس از اردوغان خبر داد و نوشت: ” مقامات اطلاعاتی رژیم اسرائیل بر این باورند که حال عمومی رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه از آنچه رسما اعلام می‌شود، وخیم‌تر است و برخی از مقامات نظامی ترکیه و آمریکا در حال برنامه‌ریزی برای اداره ترکیه در غیاب یا پس از مرگ رجب طیب اردوغان هستند. مقامات اطلاعاتی آمریکا تا کنون از میزان پیشرفت سرطان نخست وزیر ترکیه و درمانی که روی او صورت گرفته، آگاهی نداشتند و نمی‌دانستند که سرطان به دیگر اعضای بدن وی نیز گسترش یافته است.مقامات واشنگتن بر این باورند، ممکن است پس از اردوغان در ترکیه، نزاع قدرت در حزب عدالت و توسعه و در مجموع در ترکیه شکل بگیرد”. “یورگن گوتشلیش” خبرنگار مجله آلمانی اشپیگل در استانبول در مطلبی درباره وضعیت بیماری نخست وزیر تركیه آورده است: “رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر 57 ساله‌ تركیه 26 نوامبر در كلینیك دانشگاه مرمره بعد از آندوسكوپی روده تحت عمل جراحی قرار گرفت. وی بعد از سپری كردن چند روز در این كلینیك به خانه منتقل شد. اما اكنون دوره نقاهت دو سه روزه اردوغان به یك دوره یک ماه تبدیل شده است كه پایان این دوره هنوز هم قابل پیش بینی نیست. اردوغان از آن زمان تاكنون شركت در بیش از سه نشست كابینه را از دست داده است و از بسیاری از قرارهای ملاقات بسیار مهم كه در حالت عادی هرگز از آن‌ها چشم پوشی نمی‌كند، صرف نظر كرد. وی در كنگره تجارت بین‌الملل كه سال گذشته باراك اوباما، رئیس جمهوری آمریكا مبتكر طرح آن بود و جو بایدن، معاون رئیس جمهوری آمریكا برای شركت در آن به استانبول آمد، شركت نكرد. بایدن در این سفر برای ملاقات با اردوغان به خانه شخصی وی رفت تا از نزدیك و شخصا احوال اردوغان را جویا شود. علاوه بر این طی روزهای گذشته نیز امیر قطر برای دیدار با اردوغان به منزل شخصی وی رفت. با آنكه پزشك معالج اردوغان رسما اعلام كرده كه وی سرطان ندارد اما با این حال این احساس ناخوشایند در مورد وی همچنان به قوت خودش باقی است چراكه اردوغان در نشستی كه به پیشنهاد وی و همین طور همكار اسپانیایی‌اش با عنوان “ائتلاف تمدن‌ها” در دوحه برگزار شد نیز شركت نكرد. این شواهد در كنار دیگر مسائل این سوال را بیش از پیش مطرح می‌كند كه آیا استراحت طولانی مدت اردوغان تنها به دلیل یك جراحی ساده است؟ در هر صورت منطقی نبودن جواب این سوال افزایش گمانه زنی‌ها و گسترش شایعات در مورد اردوغان و آینده سیاسی حزب “عدالت و توسعه” این كشور را به دنبال داشته است چرا كه سیاستمدار منضبطی چون اردوغان با انجام یك جراحی ساده این گونه خانه نشین نمی‌شود! در ادامه این یادداشت به بررسی آینده حزب عدالت و توسعه بدون حضور اردوغان خواهیم پرداخت.

آینده حزب عدالت و توسعه

به اعتقاد بسیاری از تحلیل گران حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان، در نهمین سال اقتدار خود بر آن است تا با بهره گیری از تاکتیک رجوع به تاریخ و زنده کردن پرونده های جنجالی ترکیه علاوه بر حفظ قدرت فعلی خود نفوذش را در مناطق حاشیه ای کشور افزایش دهد. حوزه نفوذ احزاب در ساختار سیاسی ترکیه بیشتر منطقه ای است و از همین رو است که در تاریخ سیاسی این کشور بیشتر دولت ها دولت های ائتلافی بوده اند. با این حال حزب عدالت و توسعه از ابتدا تلاش داشته تا فعالیت فرا منطقه ای را به عنوان یکی از استراتژی های اصلی این حزب تعریف نماید. احیای پرونده های تاریخی و قضایی مانند: “قتل عام کُردهای علوی درسیم در دوران رهبری آتاتورک در دهه چهارم از سده بیستم میلادی.” ” پرونده قتل عام های سیواس و مرعش.” ” پرونده کودتای بزرگ نظامی دوران کنعان اَورَن.” “پرونده اعدام نخست وزیر عدنان مندرس در جزیره ایمره آلی.” ” ماجرای مرگ مشکوک توروگوت اُزال رییس جمهور فقید ترکیه.” ” پرونده سوسورلوگ و مرگ چند نیروی سیاسی، مافیایی، قضایی و پلیس ترکیه در یک خودو و در کنار هم.” ” پرونده تخلفات تانسو چیلر در دوران نخست وزیری.” ” پرونده تخلفات نظامیان کودتاگر دوران نجم الدین اربکان.” و “پرونده قتل های گسترده موسوم به فاعل مجهول” نه تنها احزاب رقیب به ویژه حزب جمهوری خواه را بیش از پیش دچار مشکل می سازد بلکه رویکردهایی چون عذر خواهی از قتل عام کردهای علوی در زمان آتاتورک نفوذ فرا منطقه ای این حزب در میان کردهای ترکیه را نیز افزایش می دهد. در تحلیل عملکرد سابق حزب عدالت و توسعه باید گفت این حزب توانسته با طرح دو پرونده بزرگ “بالیوز” و “ارگن اکُن”، مخالفین نظامی خود را به اتهام کودتا به زندان بفرستد و سپس با تعیین رییس جوان و توانمندی به نام دکتر “هاکان فیدان” برای سرویس اطلاعاتی میت، امکان هرگونه برنامه ریزی و توطئه علیه دولت را به صفر برساند. به موازات این دو حرکت، حزب عدالت و توسعه توجه مدیران رسانه ها را به سوی خود جلب کرد، در عرصه روابط خارجی با آمریکا و اروپا قدم های بلندی برداشت، در برابر اسراییل ژست های غرورآفرینی گرفت و پس از پیروزی در انتخابات اخیر نیز این نکته را به خوبی درک کرد که در حال حاضر با توجه به ضعف و رکود جدی سیاسی و عقیدتی که در دو حزب جمهوری خلق و حرکت ملی به وجود آمده رقیب توانمندی ندارد و می تواند در برابر پ.ک.ک نیز برخوردهای قاطعانه ای داشته باشد. از سوی دیگر رهبران اسلام گرای این حزب طی چند سال گذشته این اطمینان را به دستگاه قضای ترکیه داده اند که نگاه ویژه ای به ملی گرایی ترکی به سبک عثمانی دارند و سبک و سیاق اندیشه اسلامی ایشان به گونه ای نیست که به اصول لاییسم و کمالیسم ضرباتی جدی وارد کند. با این حال آنچه امروز، فردای این حزب را تهدید می کند اختلاف های داخلی است که در سایه کاریزمای اردوغان مخفی شده است و همین چند روز دوری وی باعث شد تا خود را نمایان کند.

پر رنگ شدن اختلاف های داخلی

اشپیگل در گزارشی در این رابطه می نویسد: بسیاری از ناظران سیاسی تركیه معتقدند كه حضور كم رنگ اخیر اردوغان منجر به شكاف تدریجی در میان حزب عدالت و توسعه این كشور می‌شود؛ به گونه‌ای كه گفته می‌شود نقش آفرینی كم رنگ اردوغان شكست سیاسی درون حزبی اخیر وی را سبب شده است. طی هفته‌های گذشته حزب عدالت و توسعه تركیه كه حزب حاكم این كشور محسوب می‌شود طبق خواست اردوغان طرحی را به پارلمان ارائه داد كه طبق آن مجازات‌ عاملان ارتشا در زمینه ورزش كاهش می‌یابد . این مساله بیش از پیش به بالا بودن میزان ارتشاء در ورزش تركیه به ویژه در فوتبال این كشور برمی‌گردد، طبق این قانون جدید مجازات چندین تن از متصدیان فوتبال تركیه و تیم فنرباغچه این كشور از 12 سال به حداكثر سه سال كاهش می‌یابد. گرچه همه احزاب پارلمان و حتی حزب كرد BDPتركیه ابتدای امر با این طرح پیشنهادی اردوغان موافقت كرده بودند اما برای اولین بار بعد از انتخاب عبدالله گل، رئیس‌جمهور تركیه در سال 2007 فردی كه یار همیشگی اردوغان محسوب می‌شود، وی از امضای این طرح كه مبتكر آن اردوغان بود، خودداری كرد و این طرح را به پارلمان ارجاع داد. این در حالی است كه اگر اردوغان بر اوضاع كاری حزب خود نظارت داشت می‌توانست در كنار مدیریت حزب متبوعش طرح پیشنهادی‌اش را به امضای نهایی گل برساند. «دیلی نیوز» نیز با تاکید بر این امر می نویسد : «اردوغان از عوامل مهم حفظ قوام حزب حاكم AKPاست، در صورتی كه وی نباشد حزب عدالت و توسعه متلاشی می‌شود.»

مسئله سوریه

از سوی دیگر سیاست اردوغان در مقابله با دمشق نیز یا مخالفت برخی از استراتژیست های این حزب مواجه شده است. روزنامه فلسطيني المنار در خبري به نقل از منابع مطلع در تركيه مي نويسد : موضع رسمي تركيه در قبال نظام حاكم سوريه اختلافات عميقي را بين سران حزب عدالت و توسعه به وجود آورده است. اين اختلافات به حدي است كه جمعي از سران حزب حاكم در تركيه در نامه اي خطاب به نخست وزير تركيه از وي به علت اتخاذ سياستي كه موجبات بحران در روابط دمشق و آنكارا را فراهم آورده است ، به شدت انتقادكردند. منتقدان معتقدند مقابله با حکومت بشار اسد با توجه به حضور 20 میلیون علوی هوادار وی در ترکیه ضربه شدیدی را به سبد رای این حزب در آینده خواهد زد. از سوی دیگر ایجاد نا امنی در مرزهای این کشور با سوریه باعث گشایش جبهه جدیدی برای نظامیان این کشور خواهد شد که در مرزهای شمالی عراق با پ ک ک درگیرند. علاوه بر این در شرایط بحرانی اقتصاد جهانی آغاز یک جنگ امری است که می تواند اقتصاد ترکیه را که تاکنون از این بحران مصون مانده را دچار مشکل اساسی نماید. البته باید به این موارد افزایش حمایت سوریه از پ ک ک، روانه شدن سیل گسترده پناه جویان به این کشور ، تقویت حزب التحریر و دیگران جریان های سلفی موجود در این کشور را هم اضافه کرد. این حقیقت را هم نباید فراموش کرد که سوریه یکی از قدرتمند ترین نیروهای هوایی منطقه را در اختیار دارد که می تواند آسیب جدی به زیر ساخت های ترکیه برساند.

49 افسر میت در سوریه زندانی هستند

اخیرا نیز یکی از سران حزب حرکت ملی ترکیه در مجلس این کشور در مورد دستگیری 49 افسر میت در ترکیه از وزیر امور خارجه و رییس میت خواستار توضیح شد. به گزارش کردپرس به نقل از سجاک گوندم، لطفی ترک کان نماینده کوجالی در مجلس ملی ترکیه و از سران حزب حرکت ملی (MHP) سوالی را در نشست رسمی و علنی مجلس مطرح کرد که برای دقایقی طولانی آرامش مجلس را به هم ریخت. لطفی ترک کان گفت:  «از منابع موثقی چند سند دریافت کرده ایم که بر مبنای آن 49 افسر سرویس اطلاعاتی میت در تحولات سوریه به جرم تحریک مردم، مدیریت اغتشاشات، آموزش گروه های ضدامنیتی و تلاش برای براندازی بشار اسد، بازداشت شده و همگی در زندانی ویژه ای در حلب محبوس شده اند.» وی همچنین در ادامه گفت: «برپایه اخباری که به ما رسیده هیات ویژه ای از سوی میت به دمشق رفته و با وزرای کشور و دفاع و نیز مسئولین عالیرتبه سرویس اطلاعاتی سوریه در این خصوصو مذاکره کرده و با دست خالی به کشور بازگشته اند.» نماینده کوجالی خطاب به حزب عدالت و توسعه گفت: «شما دم از صلح و آشتی در کشور و جهان می زنید اما برای برادران همسایه ما چنین مشکلی ایجاد می کنید. من خواستار آن هستم که احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه و هاکان فیدان رییس میت در کوتاه ترین فرصت ممکن در این خصوص توضیح دهند.» و این در حالی است که تاکنون از سوی «میت« و وزارت امورخارجه ترکیه در خصوص اظهارات ترک کان واکنشی نشان داده نشده است.

از همین رو است که چندی پیش «دولت باغچه لی» رهبر حزب حركت ملی تركیه در گفت وگوی اختصاصی با روزنامه آكشام ترکیه گفت:درحال حاضر و در كوتاه مدت امكان تشكیل یك دولت باثبات در تركیه بدون حضور حزب «عدالت و توسعه» وجود ندارد به همین خاطر اعضای این حزب باید از ایجاد تشنج در این حزب خودداری كنند. باغچه لی ابراز امیدواری كرد كه «رجب طیب اردوغان» نخست وزیر تركیه هر چه زودتر با برخاستن از بستر بیماری و در كوتاه ترین زمان به تضاد و تشنج در این حزب خاتمه دهد. وی افزود: حزب «عدالت و توسعه» از سه دوره پیش حكومت را در تركیه در دست دارد و در این سه دوره بدلیل اینكه برخی وزرا تغییر نكرده اند و چهره های جدید جای آنان را نگرفته اند به همین خاطر زمزمه مخالفت هایی از درون حزب شنیده می شود. وی با اشاره به مشكلات عدیده داخلی و خارجی تركیه گفت: حزب عدالت و توسعه در حال حاضر 326 كرسی از 550 كرسی مجلس را در اختیار دارد و دولت را راسا تشكیل داده است و هرگونه تشنج در داخل حزب به ضرر این كشور خواهد بود چرا كه در برهه كنونی امكان تشكیل دولتی جایگزین دولت حزب «عدالت و توسعه» وجود ندارد. هرچند برخی تلاش می کنند با طرح عبدالله گل رئیس جمهور و داوود اغلو وزیر امور خارجه به عنوان جایگزین های اردوغان از تهدید نبود اردوغان برای حزب «عدالت و توسعه» بکاهند با این حال نظر سنجی یک موسسه آمریکایی نشان می دهد بیش از یک سوم هواداران حزب «عدالت و توسعه» در صورت نبود اردوغان به این حزب رای نمی دهند