تریبون مستضعفین- علیرضا مهری*
بازخوانی عملکرد مجلس شورای اسلامی- قسمت اول:
ریش و قیچی مصوبات مجلس هشتم در دست چند نماینده خاص
مدیریت کلان کشور در سال های اخیر دست‌خوش تغییراتی شد که نشان از حرکت در مسیر پختگی دارد. برگزاری نشست‌های اندیشه های راهبردی را می توان از جنس تصویب برنامه های پنج ساله و همچنین سند چشم انداز بیست ساله دانست. برنامه‌ی میان مدت و طولانی مدت نیاز طبیعی هر نظام دارای اهداف مشخص هست که در هر سال میزان پیشرفت در مسیرترسیم شده و همچنین عدم انحراف از آن مورد ارزیابی قرار گیرد.
مجلس شورای اسلامی به عنوان بالاترین نهاد قانون گذاری کشور یکی از نهادهایی است که با این برنامه های بلند مدت و میان مدت ارتباط گسترده ای دارد.
بررسی برنامه پنجم توسعه با حداقل حضور نمایندگان
از مهم ترین وظایف نمایندگان مجلس هشتم در دوران مسئولیتشان رسیدگی به برنامه ی پنج ساله ی پنجم توسعه بود. انتظار این بود که در هنگام بررسی این برنامه مجلس با تمام توان وارد شود، ولی برنامه در جلساتی بررسی می شد که مجلس با حداقل تعداد نمایندگان تشکیل جلسه داده بود. از آزاردهنده ترین صحنه هایی که از مجلس هشتم به یاد داریم بی اقبالی و عدم توجه به پیشنهادات اصلاحی نمایندگان فعال مجلس بود. خیلی از نمایندگان حتی به خود زحمت نمی دادند که به نظرات نمایندگان دیگر توجه کنند و رایی آگاهانه دهند چرا که اعتماد کاذبی به نظر کمیسیون تلفیق می کنند. چندین بار رئیس جلسه با استدلال «نمایندگان به نظرات اصلاحی و پیشنهادها رای نمی‌دهند» از نمایندگان درخواست می‌کرد که نظرات را مطرح نکنند تا در تصویب سرعت بیشتری بگیرند و بررسی برنامه زودتر به پایان برسد.
مجلس ششم به روزهای پایانی خود نزدیک می شد که اتفاقات استعفای دسته جمعی و… پیش آمد. برنامه ی چهارم توسعه در همین زمان وارد صحن علنی شد و در دستور کار نمایندگانی قرار گرفت که تقاضای استعفایشان در حال بررسی بود. در کمال ناباوری برنامه ی چهارم توسعه در ۵ جلسه ی کاری مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. این برنامه تبدیل به لکه ی ننگی در کارنامه اصلاح‌طلبان شد. متاسفانه این برنامه های میان مدت اشکالات و ابهامات فراوانی دارد که نیاز به آسیب شناسی و بحث جدایی دارد.
این روند فقط در تصویب برنامه های متوقف نشد.
جهل اقتصادی نمایندگان
یکی از دلایل آنکه مجلس هفتم با شعارهای اساسی که مطرح کرد و انگیزه ای که در نمایندگان وجود داشت نتوانست عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهد عدم وجود تلقی روشن و شفاف از اقتصاد و مسائل کلان کشور بود. به عبارت دیگر می توان از جهل اطلاعاتی در نمایندگان صحبت کرد. البته لازم نیست نمایندگان همه چیز را بدانند، اما باید بلد باشند از نظرات کارشناسی استفاده کنند . ریشه های این فقر اطلاعاتی را می توان در آشنا نبودن نمایندگان با اختیارات و وظایف حقیقی نماینده و مشورت نگرفتن از کارشناسان دانست.اگر جهل اطلاعاتی در مجلس نباشد و نمایندگان پخته و درست کار کنند ، با قوانین منسجمی که گذارده می شود و نظارت بر اجرای دولت می توان پاره ای از مسائل کشور را به سرانجام رساند. راه حل هایی هم برای این مشکل وجود دارد، نمایندگان باید با تسلطی که بر الگوی بلند مدت چشم انداز دارند کارهای خود در مجلس را بر طبق این الگوها منضبط کنند. انحراف از پیمودن الگوی موجود مردم را به صورتی بار می آورد که انتظار فعالیت فراتر از قانون دارند. این جهل اطلاعاتی زمانی مشهود بود که نمایندگان دست به اصلاح برنامه هایی می زدند که قرار بود بودجه های سالیانه با آن سنجیده شود. از طرف دیگر جنس برنامه های میان مدت به گونه ای بود که توانایی ارائه برداشت های متفاوت از آن وجود دارد.
وقتی در انتخابات مجلس، نمایندگانی رای بیاورند که تسلط کافی بر قانون اساسی، سند چسم انداز و برنامه های کلان کشور داشته باشند می توان پیش بینی کرد که این مشکل رفع شود. از طرف دیگر ملزم کردن نمایندگان به تسلط بر این قوانین حتی با برگزاری دوره هایی برای نمایندگان تازه وارد مجلس می توان این خلاء اساسی را رفع کرد.
روند انتخابات مجلس دارای ضعف‌های اساسی است که باید مورد بررسی جدی قرار بگیرد.پر رنگ شدن دغدغه های حوزه های انتخابیه باعث ورود نمایندگانی به مجلس می شوند که آگاهی از وظائف اصلی و حوزه ی اختیارات خود ندارند. بررسی حداقلی و اولیه مجلس هشتم نشان می دهد بسیاری از فرصت های قانونی و تاثیر گذار نمایندگان برای نظارت بر حسن اجرای قوانین هنوز مغفول مانده است.بسیاری از نمایندگان حتی یک بار هم از اختیاراتی همچون سوال از وزراء، نطق پیش از دستور،تحقیق و تفحص و … استفاده نمی کنند.
در انتخابات فعلی و انتخابات های گذشته تبلیغات در شهرستان ها معطوف به پروژه های عمرانی بود.عدم تمرکز بر روی برنامه های کلان و تاثیرگذار در مجلس فعلی موج می زند. نگاه های سطحی و بی محتوا به پیشرفت کار را به جایی می رساند که اهمیت تامین اعتبار یک پل یا یک جاده بیشتر از برنامه های پنجساله و بودجه می شود که جلسات تصویب اینها با حداقل 60 تا 70 غیبت برگزار می شود.
قطعا دست های آلوده ای که به صورت نا مشروع با قول پروژه های عمرانی وارد مجلس می شوند و اعتماد کاذبی در دل مردم ایجاد می کنند. یکی از دلایل سستی ها و کمبودهای مجلس هستند. از راه های جلوگیری از این اتفاق نامیمون، آگاه کردن مردم در مورد وظایف و حوزه اختیارات نمایندگان است. شاید با از بین رفتن این پدیده ی غیراخلاقی فضای توجه به مسائل کلان و کلی تر در مجلس ایجاد شود. در این راستا نخبگان و صاحبان قلم به خصوص دانشجویان وظیفه ی سنگینی دارند. چون بخش اعظمی از این تغییر فرهنگ به عهده ی آنهاست . از طرف دیگر نظارت دائمی بر نمایندگان برای تطبیق مصوبات با قانون اسسی و آرمان های انقلاب اسلامی برعهده ی قشر صاحب نظر جامعه است.
اگر تا به امروز سیاست مداران و روشن فکران به دور از منافع سیلسی و تفکر جناحی شان در فکر اصلاح بحث های مجلس بودند ، شاید مجلس ، امروز در راس امور بود.انتظاری که امام از مجلس داشتند ، مجلسی خاص و انقلابی بود که فراتر از تصورات فعالیت کند، اما متاسفانه این مهم انجام نشد. چند دوره ای است که آرزوی تشکیل مجلس از متخصصان و دلسوزان این انقلاب بر دل صاحبان اصلی انقلاب مانده است . اما باید از مجاهدت های معدود نمایندگان متعهد و انقلابی که وجدان کاری و تعهدات اخلاقی به آنها اجازه ی ساعتی غیبت بی مورد را نمی دهد ، یاد کرد.
* عضو شورای مرکزی جنبش عدالت‌خواه دانشجویی
Sorry. No data so far.